I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, iskân suretiyle başvurucuya tahsis edilip devredilen taşınmazın ön alım hakkı çerçevesinde diğer paydaş adına tapuda tescil edilmesi ve bu taşınmaz için ödenen bedelin de iade edilmemesi nedeniyle mülkiyet hakkının; bu konuya ilişkin olarak açılan davalarda hakkaniyete uygun bir yargılama yapılmaması nedeniyle de adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 22/4/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüş sunmamıştır.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

A. Uyuşmazlığın Arka Planı

8. Bulgaristan'dan zorunlu göçe tabi tutulan ve daha sonra Türk vatandaşlığına kabul edilenleri konut sahibi yapmak üzere 1991 yılında çalışmalar başlatılmış ve göç eden kişilerin bir kısmının konut sahibi olması sağlanmıştır.

9. 12/12/2001 tarihli ve 4726 sayılı 2002 Mali Yılı Bütçe Kanunu'nun 48. maddesinde üyelerini Bulgaristan'dan göç eden ve vatandaşlığa kabul edilen kişilerin oluşturduğu kooperatifler yönünden bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre mülkiyeti Maliye Hazinesine ait olan arsa ve arazilerin, bu kooperatiflere konut yapılması amacıyla maddede belirtilen rayiç bedeli karşılığında satılması öngörülmüştür.

10. Bulgaristan'dan göç eden ve vatandaşlığa kabul edilen kişilerce -başvuru formu ve eklerinden anlaşılamayan bir tarihte- söz konusu mevzuat doğrultusunda konut yapımı amacıyla başvurucu kooperatif kurulmuştur. Bu kapsamda İstanbul ili Silivri ilçesine bağlı Büyükçavuşlu Mahallesi'nde bulunan 2442-2450 parsel sayılı taşınmazların, Hazine adına tapuda kayıtlı olan 1/2 payının başvurucu kooperatife satışı talep edilmiştir. Ancak Maliye Bakanlığı Millî Emlak Genel Müdürlüğünün 14/11/2002 tarihli yazısıyla bu taşınmazların paylı olması ve bu şekilde satılması hâlinde diğer paydaşların ön alım hakkının bulunması nedeniyle satışın uygun görülmediği belirtilmiştir. Bu yazıda ayrıca, anılan taşınmazların ifrazının mümkün olması hâlinde ifraz edildikten sonra satışa konu edilebileceği açıklanmıştır.

11. Bu defa yeniden yapılan satın alma başvurusu üzerine Maliye Bakanlığının 16/9/2004 tarihli yazısıyla bazı koşullara bağlı olarak anılan dokuz adet taşınmazın Hazine adına kayıtlı paylarının 809.760 TL bedeli mukabilinde başvurucuya satışına olur verilmiştir. Buna göre kooperatif üye sayısından fazla oluşacak bağımsız bölümlerin mülkiyetinin karşılığı paylaşım esasına göre yarısı oranında Hazineye bırakılacağı belirtilmiştir. Bir diğer koşul olarak ise bu taşınmazlara ilişkin derdest davaların Hazine aleyhine sonuçlanması durumunda Hazineden herhangi bir hak ve talepte bulunulmaması öngörülmüştür. Satışa konu taşınmazların tapu kayıtlarının beyanlar hanesine de yapılan satışın koşullarına ilişkin belirti konulmuştur.

B. Taşınmazların Hazine Dışındaki Paydaşları Tarafından Açılan Önalım Davası

12. Anılan taşınmazların diğer paydaşlarından M.G. Tic. ve İnş. Ltd. Şti. ile N.K. tarafından ayrı ayrı olmak üzere ön alım hakkına dayalı olarak başvurucu ile Hazine aleyhine Silivri 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde (Mahkeme) tapu iptali ve tescil davaları açılmıştır. Dava dosyaları birleştirilerek birlikte görülmüş; yapılan yargılama neticesinde Mahkeme 29/11/2007 tarihinde davaların kabulüne, ön alım hakkı nedeniyle satışa konu taşınmaz paylarının davacılar adına tapuya tesciline karar vermiştir.

13. Temyiz edilen karar, Yargıtay 6. Hukuk Dairesinin 3/6/2008 tarihli ilamıyla onanmış; başvurucunun karar düzeltme istemi de aynı Dairenin 3/12/2008 tarihli ilamıyla reddedilmiştir.

C. Yargılamanın Yenilenmesi Talebi

14. Başvurucu 24/7/2009 tarihinde Silivri 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin E.2007/103 sayılı dosyasında görülen ön alım davasına ilişkin yargılamanın yenilenmesini talep etmiştir.

15. Mahkeme 25/11/2010 tarihinde yargılamanın yenilenmesi talebini reddetmiştir. Kararda yargılamanın iadesi koşullarının gerçekleşmediği belirtilmiştir.

16. Başvurucu kararı temyiz etmiş, temyiz edilen hüküm Yargıtay 6. Hukuk Dairesinin 28/6/2011 tarihli ilamıyla onanmıştır. Başvurucunun karar düzeltme istemi de aynı Dairenin 26/1/2012 tarihli ilamıyla reddedilmiştir.

D. Hazine Tarafından Açılan Tapu İptali ve Tescil Davaları ile Tapudaki Belirtinin Terkini Davası

17. Hazine tarafından başvurucu ve ön alım hakkını kullanan diğer paydaşlar aleyhine yine Silivri 2. Asliye Hukuk Mahkemesinde 21/2/2013 tarihinde ayrı ayrı tapu iptali ve tescil davaları açılmıştır. Ayrıca ön alım hakkını kullanan M.G. Tic. ve İnş. Ltd. Şti. tarafından da taşınmazların tapu kayıtlarının beyanlar hanesindeki belirtilerin terkini istemiyle Hazine aleyhine dava açılmıştır. Bu davalar da birleştirilerek birlikte görülmüştür. Başvurucu, davalı sıfatıyla davayı kabul ettiğini beyan etmiştir. Ancak diğer davalılar davayı kabul etmemişlerdir. Mahkeme 5/4/2013 tarihinde Hazine tarafından açılan davaların reddine karar vermiştir. Mahkeme ayrıca bu kararla, davacı Şirket tarafından açılan davanın kabulüyle dava konusu taşınmazların tapu kayıtlarının beyanlar hanesindeki iskân suretiyle satışa ilişkin koşulları içeren belirtmelerin terkinine karar vermiştir.

18. Kararın gerekçesinde, ön alım davasında taşınmazlardaki satışa konu Hazine paylarının iptal edilmesi karşısında, başvurucunun davalı sıfatının bulunmadığı belirtilerek başvurucunun davayı kabul etmesinin sonuca etkili olmadığı açıklanmıştır. Kararda ayrıca, Hazinenin bütün geri alım sebeplerini ön alım davasında da ileri sürdüğünü ve bu taleplerin söz konusu davada incelenip geçerli görülmeyerek yargılamanın neticelendiğine vurgu yapılmıştır. Mahkeme, bu taşınmazların dava öncesinde kesinleşen mahkeme hükmüne dayalı olarakön alım hakkını kullanan paydaşlar adına tapuya tescil edildiğini belirtmiştir.

19. Karar temyiz edilmiş, Yargıtay 14. Hukuk Dairesinin 26/11/2013 tarihli ilamıyla hükmün onanmasına karar verilmiştir. Karar düzeltme talebi de aynı Dairenin 20/2/2014 tarihli ilamıyla reddedilmiştir.

20. Nihai karar başvurucu vekiline 24/3/2014 tarihinde tebliğ edilmiştir.

21. Başvurucu 22/4/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

22. Mahkemenin 5/4/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Gizlilik Talebi Yönünden

23. Başvurucu, kamuya açık belgelerde kimlik bilgilerinin gizli tutulmasını talep etmiş ise de gizlilik talebinin gerekçesini ifade etmemiştir. Bu sebeple kararın gizli tutulmamasının sakıncalarının neler olduğu ve bu sakıncaların makul olup olmadığı değerlendirilememektedir. Dolayısıyla başvurucunun gizlilik talebinin reddine karar vermek gerekir.

B. Mülkiyet Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

24. Başvurucu; iskân yoluyla Hazine tarafından verilen taşınmazlarda ön alım hakkının uygulanamayacağını; zira, Yargıtayın akdi ve serbest iradeye dayalı olmayan satışlarda ön alım hakkının uygulanamayacağı yönünde içtihatlarının mevcut olduğunu belirtmiştir. Başvurucuya göre kanuna dayalı resmî tahsislerde ön alım hakkı bulunmamasına rağmen derece mahkemelerince verilen karara dayalı olarak uyuşmazlık konusu taşınmazların mülkiyeti elinden alınmıştır. Başvurucu bu nedenlerle mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

25. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un geçici 1. maddesinin (8) numaralı fıkrası uyarınca Anayasa Mahkemesinin zaman bakımından yetkisinin başlangıcı 23/9/2012 tarihi olup bu tarihten sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılan bireysel başvurular incelenebilir (Zafer Öztürk, B. No: 2012/51, 25/12/2012, § 17).

26. Başvuru konusu olayda başvurucu mülkiyet hakkının ihlaline ilişkin temel iddiasını, uyuşmazlık konusu taşınmazların Hazine dışındaki paydaşları tarafından açılan ön alım hakkına dayalı tapu iptali ve tescil davasına dayandırmaktadır. Buna göre başvurucu kooperatif, Hazinenin anılan taşınmazlardaki paylarını satın almasına karşın kanun çerçevesinde yapılan bu satış işlemi üzerine ön alım hakkının kullanılarak tapu kaydının iptal edilmesinin mülkiyet hakkının ihlali sonucuna yol açtığını ifade etmektedir. Ancak ön alım hakkına dayalı tapu iptali ve tescil davasında yargılama, başvurucunun karar düzeltme isteminin reddedildiği 3/12/2008 tarihi itibarıyla kesinleşmiştir (bkz. §§ 12-13). Nitekim yargılamanın yenilenmesi talebine ilişkin yargılama süreci dahi 26/1/2012 tarihinde sona ermiştir (bkz. §§ 14-16). Dolayısıyla başvuruya konu davanın Anayasa Mahkemesinin zaman bakımından yetkisinin başladığı 23/9/2012 tarihinden önce sonuçlandırıldığı anlaşılmaktadır.

27. Açıklanan nedenlerle mülkiyet hakkının ihlali iddiasına ilişkin başvurunun bu kısmının, diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

C. Adil Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

28. Başvurucu, ön alım hakkını kullanan uyuşmazlık konusu taşınmazların paydaşları tarafından açılan tapu kaydındaki belirtilerin terkini davasında derece mahkemelerinin adil olmayan bir kararla belirtilerin terkinine karar verdiğini ifade etmiştir. Başvurucu ayrıca, Hazine tarafından aleyhine açılan tapu iptali ve tescil davasının da ilk duruşmadaki davayı kabul beyanına rağmen reddedildiğinden yakınmaktadır. Başvurucuya göre davayı kabul beyanı kesin hükmün sonuçlarını doğurmakta olup bu nedenle Mahkemece davanın kabul edilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Sonuç olarak başvurucu, birleştirilerek görülen bu davalarda adil, güvenilir ve doğru bir yargılama yapılmadığını belirterek adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

29. 6216 sayılı Kanun’un 46. maddesine göre Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunulması için başvuruya konu edilen ve ihlale yol açtığı ileri sürülen kamusal eylem veya işlemden başvurucunun kişisel olarak ve doğrudan etkilenmiş olması gerekir (Onur Doğanay, B. No: 2013/1977, 9/1/2014, §§ 42-45).

30. Somut olayda başvurucu ilk olarak, tapu kayıtlarının beyanlar hanesindeki belirtilerin terkinine ilişkin dava (Hazine tarafından açılan tapu iptali ve tescil davası ile birleştirilen) yönünden adil yargılanma hakkının ihlal edildiğinden yakınmaktadır. Ancak söz konusu davanın, ön alım hakkını kullanan taşınmazların paydaşlarından olan M.G. Tic. ve San. Ltd. Şti. tarafından Hazineye karşı açıldığı, başvurucunun ise bu davada taraf sıfatının bulunmadığı görülmektedir (bkz. §§ 17-19).

31. Başvurucu ikinci olarak da Hazine tarafından kendisi aleyhine açılan tapu iptali ve tescil davasını kabul etmesine rağmen davanın reddedilmesinden yakınmaktadır. Ancak söz konusu yargılamada da başvurucunun dava ve karar tarihi itibarıyla bu davanın konusunu oluşturan taşınmazların maliki olmadığı anlaşılmaktadır. Nitekim bu tapu iptali ve tescil davasının reddine ilişkin kararda Mahkeme, ön alım hakkına ilişkin davada verilen kararın 3/12/2008 tarihinde kesinleştiğine dikkat çekerek bu kararla tapu kaydı iptal edilmekle başvurucunun, 30/12/2008 tarihinde açılan tapu iptali ve tescil davası bakımından davalı sıfatının bulunmadığını belirtmiştir. Kararda bu nedenle davalı başvurucu kooperatifin davayı kabul etmesinin sonuca etkili olmadığı vurgulanmıştır (bkz. §§ 17-18). Bu karar Yargıtayca onanmış, karar düzeltme talebi de reddedilmiştir (bkz. § 19). 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 308. maddesinin (2) numaralı fıkrasına dayanan bu sonucun, keyfî olduğunun kabul edilemeyeceği değerlendirilmiştir.

32. Anayasa’nın 36. maddesi kapsamında adil yargılanma hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilmek için başvurucunun ya medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili bir uyuşmazlığın tarafı olması ya da başvurucuya yönelik bir suç isnadı hakkında karar verilmiş olması gerektiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla başvuru konusu davalarda adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri süren başvurucunun, söz konusu yargılama dosyalarında taraf sıfatının bulunmadığı, bu açıdan başvuruya konu yapılan yargılama faaliyetleri nedeniyle adil yargılanma hakkı yönünden güncel ve kişisel bir hakkının doğrudan etkilenmediği değerlendirilmiştir.

33. Açıklanan nedenlerle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin başvurunun bu kısmının, diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucunun gizlilik talebinin REDDİNE,

B. 1. Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın ilgili kısmının zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın ilgili kısmının kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 5/4/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.