I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvurucular, yeterli ve detaylı bir araştırma yapılmaksızın mahkûm edildiklerini, sundukları hukuki mütalaaların dikkate alınmadığını, bilirkişi ile davanın taraflarından birisi arasında hukuki ihtilaf bulunduğunu, Derece Mahkemelerinin olayların nitelenmesi ve delillerin değerlendirilmesinde hata yaptıklarını, Mahkeme kararlarının yeterince gerekçelendirilmediğini, aynı suçlamadan başvurucu Recai Alper Tunga mahkûm edilirken işleme katılan diğer kişinin beraat ettiğini belirterek, silahların eşitliği ilkesinin, masumiyet karinesinin, adil yargılanma haklarının ve ayrımcılık yasağının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir. Başvurucular, Anayasa’nın 9., 36., 37., 38., 139. ve 142. maddelerine dayanmışlar; iddia ettikleri ihlaller dolayısıyla, cezalarının infazının tedbiren durdurulmasını, yeniden yargılamaya ya da ihlalin ortadan kaldırılmasına karar verilmesini talep etmişler, maddi ve manevi tazminat taleplerini ise saklı tutmuşlardır.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. 2014/5909 ve 2014/5911 numaralı başvurular, 25/4/2014 tarihinde İstanbul 22. Asliye Hukuk Mahkemesi vasıtasıyla yapılmıştır. Dilekçe ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde, Komisyona sunulmasına engel bir eksikliğin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. 21/7/2014 tarihinde, 2014/5911 numaralı başvuru, aralarında hukuki yönden irtibat bulunması nedeniyle 2014/5909 numaralı başvuru ile birleştirilmiştir.

4. İkinci Bölüm Üçüncü Komisyonunca, 30/9/2014 tarihinde kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına, dosyanın Bölüme gönderilmesine karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından 8/12/2014 tarihinde kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına ve bir örneğinin görüş için Adalet Bakanlığına gönderilmesine karar verilmiştir.

6. Adalet Bakanlığının 31/12/2014 tarihli yazısında, Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarına ve bu kapsamda sunulan görüşlerine atfen, başvuru hakkında görüş sunulmayacağı bildirilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

7. Başvuru dilekçesi ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve UYAP aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu Billur Güzide Balyemez (birinci başvurucu), başvuruya konu olaylar öncesinde Toprakbank A.Ş Merkez Şubesi Müdürü, Recai Alper Tunga (ikinci başvurucu) ise Kredilerden Sorumlu Koordinatör olarak görev yapmaktadır.

9. İstanbul ve Şişli Cumhuriyet Başsavcılıklarınca farklı tarihlerde hazırlanan iddianamelerle başvurucuların da aralarında bulunduğu on altı kişi hakkında 4389 sayılı mülga Bankacılık Kanunu’na muhalefet suretiyle zimmet suçundan davalar açılmıştır. Bu davalar daha sonrasında, İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesi’nin (Mahkeme veya “Ağır Ceza Mahkemesi”) E.2004/20 sayılı dosyasında birleştirilmiştir.

10. Başvuruculara yöneltilen suçlamaların bazıları aşağıdaki gibidir.

Billur Güzide Balyemez’e ilişkin olarak

Suçlama (a) B. Turizm San. ve Ticaret Ltd. Şti.’nin hesabı kullanılarak zimmet yapılması (2004/20 sayılı ana dava dosyası)

Suçlama (b) R. İç ve Dış Tic. A.Ş. lehine verilen teminat mektuplarının bir kez yerine dört kez ödenmesi (Şişli Cumhuriyet Başsavcılığının 2003/6123 esas, 2003/4945 sayılı ve 28.05.2003 tarihli iddianame, birleştirilen E.2005/105 sayılı dava dosyası),

Suçlama (c) T. İletişim Hizmetleri A.Ş.’nin hesaplarından para çekilmesi (Birleştirilen E.2005/124 esas sayılı dava dosyası),

Suçlama (d) F.-G. A. hesabındaki ve bağlantılı olarak A. İnş. Ltd. Şti. hesabındaki para hareketleri (İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 2002/17611-1251 sayılı iddianamesi, birleştirilen E.2001/187 sayılı dava dosyası),

Suçlama (e) CP A.Ş.’nin hesabından para çekilmesi (Birleştirilen E.2005/124 sayılı dava dosyası)

Suçlama (f) T. Tekstil Ürünleri ve İhracat A.Ş. ve K. Demir Çelik A.Ş. hesaplarında usulsüz işlemler yapılması (Şişli Cumhuriyet Başsavcılığının 30.03.2001 gün 2001/7903 hazırlık sayılı iddianamesi)

Suçlama (g) D. Otomotiv A.Ş. hesabında yapılan usulsüz işlemler (Şişli Cumhuriyet Başsavcılığının 23.09.2002 gün ve 2002/13479 hazırlık sayılı iddianamesi)

Recai Alper Tunga’ya ilişkin olarak

Suçlama (h) Kendisine Yönetim Kurulunca limit tahsis edilmemesine rağmen, R. İç ve Dış Tic. A.Ş.’ye onay vermek suretiyle kredi kullandırması (Şişli Cumhuriyet Başsavcılığının 23.05.2003 gün ve 2002/6123-4945 sayılı iddianamesi, yargılama ilk olarak Şişli 3. Asliye Ceza Mahkemesinin E.2003/576 sayılı dosyasında yapılmıştır, Birleştirilen E.2005/105 sayılı dosya)

Suçlama (i) Teminat mektubu kredisi teklifi eksik evraklar nedeniyle iade edilmesine rağmen, açılmaması gereken bir kredi mahiyetinde bulunan teminat mektubunun P. Ltd. Şti. lehine düzenlenmesi (Şişli Cumhuriyet Başsavcılığının 2003/6123 esas, 2003/4945 sayılı ve 28.05.2003 tarihli iddianamesi, yargılama ilk olarak Şişli 3. Asliye Ceza Mahkemesi önünde görülmüştür)

Suçlama (k) H.K.’ye kullandırılan ferdi kredi için tesis edilen ipoteğin yeterli bir teminat oluşturmaması ve kredinin taksitlerinin geri ödenmemesi (Şişli Cumhuriyet Başsavcılığının 18.06.2003 günlü ve 2003/7332-5795 sayılı iddianamesi, yargılama ilk olarak Şişli 5. Asliye Ceza Mahkemesi önünde görülmüştür)

11. İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2004/20 sayılı dosyası ile birleştirmelerinin öncesinde ilgili mahkemeler önünde sürmekte olan yargılamalar kapsamında bazı bilirkişi incelemeleri yaptırılmıştır. Ağır Ceza Mahkemesi, iddia ve savunmaların değerlendirilmesi, zimmetin her bir sanık açısından ayrı ayrı miktar ve niteliğinin tespiti, iade olup olmadığı, varsa miktarının tespiti açısından tüm dosya ve banka kayıtları üzerinde inceleme yapılması için ayrı bir bilirkişi incelemesi yaptırmıştır. Üç kişiden oluşan bilirkişi heyeti, 5/10/2006 tarihli bir rapor sunmuştur. Daha sonraki bir tarihte E.2005/105 sayılı dosyanın da birleştirilmesi nedeniyle, Ağır Ceza Mahkemesi birleştirilen bu dosya yönünden ve E.2005/124 sayılı dosyadaki fiillerin nitelikli olup olmadıkları yönünde yukarıda belirtilen bilirkişi heyetine 28/5/2008 havale tarihli ek raporlar hazırlatmıştır.

12. İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesi, 1/6/2009 tarih ve E.2004/20, K.2009/20 sayılı kararıyla başvurucuları 4389 sayılı Kanun’un 22. maddesinin üçüncü fıkrasının ilk cümlesi uyarınca adiyen zimmet suçundan mahkum etmiştir. Mahkeme, “Suçlama (h)”ye konu eyleme katıldığı yönünde şüphe olması nedeniyle N.A. hakkında suç duyurusunda bulunulmasına da karar vermiştir.

13. Birinci başvurucu Billur Güzide Balyemez, “Suçlama (a)” bakımından, bu işlemlerin Genel Müdürlüğün onayı olmaksızın yapılamayacağı, bankadaki görevi şube yöneticiliği olduğundan bu işleme ilişkin yetkisinin bulunmadığı ve sorumlular arasında sayılamayacağı, iş akışı kitapçıkları incelenseydi bu durumun ortaya çıkacağı, bilirkişilerin bu eylemin görevi kötüye kullanma olacağını belirttikleri; “Suçlama (b)” bakımından, bankadaki görevinden 10/6/2000 tarihinde ayrılmış olduğundan 1/11/2000 tarihli işlemden sorumlu tutulamayacağı, bu konuda 6/10/2008 tarihinde hukuki bir mütalaa da sunduklarını, Şişli 3. Asliye Ceza Mahkemesindeki yargılamada alınan 13/8/2004 tarihli bilirkişi raporunda emniyeti suiistimal suçunun oluşmadığı yönünde görüş verdiği; “Suçlama (c)” bakımından, hazırlanan raporların, diğer şube çalışanlarının beyanının aksi yöndeki D.Ş. isimli gişe yetkilisinin yalan beyanına dayandırıldığı, görevden ayrıldığı tarihten sonraki işlemlerden de sorumlu tutulduğu, bu konunun Ağır Ceza Mahkemesince araştırılmadığı; Suçlama (d) bakımından, F.-G. A. hesabındaki işlemlerden mahkumiyetinin haksız olduğu, A. İnş. Ltd. Şti. hesaplarındaki işlemlerin ve bazı kişilere araç alımının bu konuyla ilgili olmadığı ve aynı tarihlere denk gelmesi nedeniyle bu olayla ilişkilendirildiği “Suçlama (e)” bakımından, işlemlerin ilgili firmanın bilgisi dâhilinde yapıldığının delil ve şirket yetkililerin beyanlarıyla ortaya konulduğu; “Suçlama (f)” bakımından, soruşturmanın genişletilmesi taleplerinin kabul edilmediği; “Suçlama (g)” bakımından ise cezalandırılmasının gerekçesinin Mahkemenin kararında yer almadığı ve suçun unsurlarının oluşmadığı gerekçeleriyle yukarıda belirtilen suçlamalardan mahkumiyetine ilişkin kararı temyiz etmiştir.

14. İkinci başvurucu Recai Alper Tunga, “Suçlama (h)” yönünden, görevsizlik kararı öncesi yargılamayı yapan Şişli 3. Asliye Ceza Mahkemesince alınan 13/8/2004 tarihli bilirkişi raporunda ipotek yoluyla gerekli karşılığın öngörüldüğünün ve 18/3/1999 tarihli Toprakbank Yönetim Kurulu kararına göre Genel Müdürlüğün kredi verme yetkisinin 500.000 $ karşılığı 200.000.000 TL olduğundan verilen kredinin limit içinde kaldığının belirtildiği, mahkumiyete esas alınan raporla çeliştiğinden, yeni bir bilirkişi raporu alınması ve işlem tarihi itibariyle Genel Müdürlük kredi tahsis limitinin tespitine yönelik taleplerinin kabul edilmediği, kredi limitine ilişkin sunduğu belgenin dikkate alınmadığı; “Suçlama (i)” yönünden, önceki beyanlarına da atıf yaparak, almış oldukları hukuki mütalaada kredinin 3 katı ipotek alındığının belirtildiği ve zimmet suçunun oluşmadığı; “Suçlama (k)” yönünden, kredi limitinin yetkisi dâhilinde bulunduğu, Şişli 5. Asliye Ceza Mahkemesinin E.2003/675 sayılı dosyasında alınan bilirkişi raporunda, kredi limitinin onay vermeye yetkili oldukları sınır içerisinde kaldığının ve yeterli teminatın alındığının belirtildiği; Mahkemenin savunmalarını dikkate almaksızın mahkumiyetine hükmettiği gerekçeleriyle yukarıda belirtilen suçlamalardan dolayı kararı temyiz etmiştir.

15. Başvurucular, mahkeme dışı almış oldukları hukuki mütalaaların dikkate alınmadığı ve diğer bazı gerekçeleri ileri sürerek de mahkûmiyet hükmüne karşı temyiz talebinde bulunmuşlardır.

16. Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 28/10/2010 tarih ve E.2010/2049, K.2010/15663 sayılı ilamı ile İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 19/3/2002 tarih ve 1251/75 sayılı iddianamesine konu eylemler hakkında başvurucu Billur Güzide Balyemez’in de bulunduğu dört sanığın ifadelerinin alınmaması ve hükme esas alınan bilirkişi heyeti raporlarında 18/6/2003 tarih ve 7332/5795 sayılı iddianame konusu eylemler hakkında görüş bildirilmemesi nedeniyle bu hususta bilirkişi incelemesi yaptırılması gerektiğini belirterek başvurucuların mahkumiyetine ilişkin hükmü bozmuştur.

17. İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesi, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 1251/75 sayılı iddianamesi yönünde sanıkların ifadelerini aldıktan sonra, 5/11/2011 tarih ve E.2011/9, K.2012/50 sayılı kararıyla tekrar başvurucuların 4389 sayılı Kanun’un 22. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca mahkumiyetine karar vermiştir. Ağır Ceza Mahkemesi, hakkında bozma sonrası dava açılan N.A.’yla ilgi olarak, R. İç ve Dış Tic. A.Ş.’ye kredi kullandırılması şeklindeki zimmet eylemine katıldığına dair her türlü şüpheden uzak kesin ve inandırıcı delil elde edilemediğini belirterek, beraatına hükmetmiştir. Mahkemenin, mahkûmiyete ilişkin değerlendirmeleri ise aşağıdaki gibidir:

- (Suçlama “a”) B. Turizm Ltd. Şti.’ye kullandırılan kredi: Birinci başvurucunun, 20/9/1999 tarihinde Genel Müdürlüğün ve firmasının bilgisinin haricinde kredi kullandırdığı;

- (Suçlama “b”) R. İç ve Dış Tic. A.Ş. lehine yapılan teminat mektubu ödemeleri: Birinci başvurucu ve diğer bir sanığın, 17/12/1999 (iki defa), 18/1/2000 ve 1/11/2000 tarihlerinde olmak üzere, teminat mektubunu bir kez yerine dört kez ödedikleri;

- (Suçlama “c”) T. İletişim Hizmetleri A.Ş.’nin hesabındaki usulsüzlükler: 22/3/2000-5/4/2000 tarihleri arasında, 10/7/2000, 8/8/2000 ve 10/10/2000 tarihlerinde, çeşitli miktarların firmanın iradesi dışında başka hesaplara aktarılarak zimmete geçirildiği; 10/7/2000 tarihindeki EFT işlemlerini onaylayan ve denetleyen kişinin sanık D.G. ve usulsüz işlemlerin temel sorumlusu birinci başvurucu Billur Güzide Balyemez’in olduğu; 8/8/2000 ve 10/10/2000 tarihli transfer işlemlerini sanık B.K.’nin yaptığı ve birinci başvurucunun direktiflerini yerine getirdiği (Mahkeme değerlendirmelerinin sonunda ve hüküm kısmında, birinci başvurucunun işlemlerin yapıldığı tarihte şube merkez müdürü olduğunu belirtmiştir);

- (Suçlama “d”) F.-G. A. hesabı ve bağlantılı olarak A. İnşaat Ltd. Şti. hesabında yapılan usulsüzlükler: F.-G. A. hesabındaki 57.211 TL karşılığı paranın sanık N.D.’nin kardeşinin hesabına aktarıldığı; A. İnşaat Ltd. Şti.’ye Yönetim Kurulunun onayladığı miktarın üstünde kredi kullandırıldığı, bu şirketin hesabındaki 14.478 TL’nin birinci başvurucunun kardeşinin hesabına aktarıldığı ve bunun da bir kısmını sanık D.G. mal edindiğinden; birinci başvurucunun, N.D. ve D.G.’nin zimmet suçunu işledikleri (Mahkeme 57.211 TL’den sanık N.D.’nin, 14.478 TL’den kısmen birinci başvurucu ve sanık D.G.’nin sorumlu olduğunu belirtmiştir);

- (Suçlama “e”) CP A.Ş.’nin hesabındaki usulsüzlükler: CP hesabından bir miktar paranın zimmete geçirildiği, fakat daha sonra iade edildiğinden zimmet teşkil etmeyeceği; müşteri Mustafa Oğuz Güner’in yatırdığı paranın birinci başvurucu ve sanık N.D. tarafından zimmete geçirildiği;

- (Suçlama “f”) T. A.Ş. ve K. Demir Çelik A.Ş. hesaplarındaki usulsüzlükler: Sanık N.D.’nin Kaptan Demir Çelik hesabından 300.000 USD nakden çektiği, daha sonra bu miktarı iade ettiği; bu miktarın hesapta bulunmadığı dönem için işlemesi gereken faiz gelir kaybını telafi etmek için Teneks A.Ş.’ye birinci başvurucu ve sanık D.G. tarafından firmanın bilgisi dışında kredi kullandırıldığı, kredi karşılığı tahsil edilen faiz tutarının sanıklar N.D. ve D.G. tarafından nakden çekildiği;

- (Suçlama “g”) D. Otomotiv A.Ş. hesabında yapılan usulsüz işlemler: Diğer suçlamaların aksine, Mahkemece birinci başvurucunun bu suçu ne şekilde işlediğine ilişkin herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Hüküm kısmında ise bu firmanın hesabından usulsüz işlemler ile 27/3/2002 tarihi itibarıyla 11.000 TL parayı haksız olarak mal edindiği ve mal edinilmesini sağladığı gerekçesiyle birinci başvurucunun suçlu bulunduğu belirtilmiştir.

- (Suçlama “h”) R. İç ve Dış Tic. A.Ş.’ye kredi kullandırılması: İkinci başvurucu Recai Alper Tunga’nın, Yönetim Kurulunca kredi tahsis edilmediği halde yetkisini aşacak biçimde 401.343 USD krediye onay verdiği;

- (Suçlama “i”) P. Ltd. Şti. lehine teminat mektubu verilmesi: Bölge Müdürlüğünün ve Şube Müdürlüğünün olumsuz görüş bildirmesine rağmen firmaya 90.000 USD’lik teminat mektubunun ikinci başvurucunun talimatıyla verildiği ve Banka kaynaklarını, Bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek şekilde başkasının menfaatine kullandırmak suretiyle Bankayı zarara uğrattığı;

- (Suçlama “k”) H.K.’ye kullandırılan ferdi kredi: 200 miyar tutarında kredi kullandırıldığı, kredi taksitlerinin hiçbirinin ödenmediği, kredi teklifinde birinci dereceden tesis edileceği belirtilmesine rağmen, söz konusu gayrimenkul üzerinde daha önce tesis edilmiş ipotek ve şerh olması nedeniyle yeterli teminat oluşturmadığından, kredinin zimmet suçunu oluşturduğu;

18. İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesi, 7332/5795 sayılı iddianameye konu eylemlere (suçlamalar “d”, “e” ve “f”) ilişkin İstanbul 5. Asliye Ceza Mahkemesi önünde süren yargılama aşamasında üç kişilik bilirkişi heyetinden alınan raporun, kredinin bedeli, kullandırma tarihi ve ne şekilde kullandırıldığı hususunda maddi tespitlerin yeterli açıklıkta olduğunu; 1251/75 sayılı iddianame bakımından (suçlama “k”) ise dosyadaki bilirkişi raporlarının yeterli açıklıkta maddi tespitlere yer verdiği ve Yargıtayın kararında “gerektiğinde” bilirkişi incelemesi yaptırılmasının ifade edildiğini belirterek, yeniden bilirkişi görüşü alınmasına gerek görmemiştir.

19. Başvurucular, bir önceki temyiz taleplerinde ileri sürdüklerine benzer hususlara ve Yargıtay kararında belirtildiği gibi yeni bilirkişi incelemesi yaptırılmamasına dayanarak ikinci mahkûmiyet hükmünü de temyiz etmişlerdir.

20. Yargıtay 7. Ceza Dairesi, duruşmalı olarak yaptığı temyiz incelemesinin sonucunda, 26/3/2014 tarih ve E.2013/17552, K.2014/5718 sayılı ilamıyla İlk Derece Mahkemesinin kararının düzelterek onamıştır.

21. Başvurucular, 25/4/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

B. İlgili Hukuk

22. Suç tarihinde yürürlükte olan 10/6/1999 tarih ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu’nun 22. maddesinin (3) numaralı fıkrası şöyledir:

“3. Banka yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupları görevleri dolayısıyla kendilerine tevdi olunan veya muhafazaları, denetim veya sorumlulukları altında bulunan bankaya ait para veya sair varlıkları zimmetlerine geçirirlerse altı yıldan oniki yıla kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılacakları gibi bankanın uğradığı zararı tazmine mahkum edilirler. Bu fıkrada gösterilen suç, bankayı aldatacak ve fiilin açığa çıkmamasını sağlayacak her türlü hileli faaliyette bulunmak suretiyle işlenmişse faile oniki yıldan aşağı olmamak üzere ağır hapis ve meydana gelen zararın üç katı kadar ağır para cezası verilir. Ayrıca meydana gelen zararın ödenmemesi halinde mahkemece re'sen ödettirilmesine hükmolunur. Zararın kovuşturma yapılmadan önce tamamıyla ödenmiş olması halinde cezaların yarısı, ödeme hükümden önce gerçekleştirilmiş ise üçte bir oranında indirilir.”

23. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 31/5/2005 tarihli ve E. 2004/11-158, K.2005/58 sayılı kararının ilgili kısmı şöyledir:

“9- Önem arzeden bir diğer husus;

İster TCY.nın 202. isterse 4389 sayılı Bankalar Yasasının 22/3. Maddesi uygulansın, zimmet suçunun her türünde, oluşan gerçek zararın rakamsal olarak tespiti gerekliliğidir.

Bu gereklilik, kredilendirmelerden kaynaklanan zimmet türlerinin, kendine mahsus özelliği itibarıyla farklı ve kapsamlı bir saptamayı zorunlu kılmaktadır.

Bankanın, kredilendirmedeki usulsüz işlemlerinden kaynaklanan zimmet türleri, karşılık olarak alınan ipotek değerlerinin yetersizliği ile ortaya çıkacağından, öncelikle ve kesin biçimde ipotekli taşınmazların, kredi tahsis zamanındaki gerçek satış değerlerinin belirlenmesi zarureti vardır.

Bu belirlemede, ipotekli taşınmazın kredi tahsis tarihindeki satış bedeli açıklıkla saptanmalı, aynı taşınmaza önceden ve farklı nedenlerle konulan ipoteklerin değerleri indirilmeli, arta kalan değerin krediyi ne ölçüde karşıladığı ve depasmanlı kredilendirmelerin teminata bağlanıp bağlanmadığı belirlenmelidir. İpoteğin krediyi karşılıyor olması durumunda zimmet suçunun oluşmayacağı kabul edilmeli, karşılamayan miktarın zimmet teşkil edeceğinden hareketle fiile vasıf verilmeli, haklarında kamu davası açılsın ya da açılmasın bu işlemin banka yönetiminin zimmet sorumluluğu kapsamında olduğu gerçeğinden hareketle eylemler yorumlanmalı ve yargılaması sürdürülen sanıkların her bir kredilendirmedeki sorumluluğu somutlaştırılmalı, konumlarına ve etkinliklerine göre zimmet suçunun asli faillerini azmettiren veya bu fiillere asli ya da feri düzeyde iştirak eden olduklarının kabulüyle değerlendirme yapılmalıdır. Soruşturma öncesinde kendiliğinden ve iyiniyetle yapılan ödemelerin zimmet suçu ödemesi olmadığı benimsenerek zarar hesabına dahil edilmemesi sağlanmalı, soruşturmadan sonra yapılan ve ipotekle karşılan¬mayan değerlere ilişkin bulunan ödemelerin ise zimmet suçu ödemesi olduğu kabul edilmelidir.”

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

24. Mahkemenin 25/3/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucuların 25/4/2014 tarih ve 2014/5909 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

25. Başvurucular,

 i. Derece Mahkemelerinin yeterli inceleme ve araştırma yapmaksızın kendilerini mahkûm ettiğini,

 ii. Özellikle tanık dinlenilmesi, dosya içerisindeki bilirkişi raporları arasındaki çelişkilerin giderilmesi ve yeniden bilirkişi incelemesi yapılması taleplerinin reddedildiğini,

 iii. İncelemelerin Banka Teftiş Kurulu raporları ile BDDK murakıplarının raporları ve dosya kapsamıyla sınırlı tutulduğunu,

 iv. Karara esas alınan bilirkişi raporunu hazırlayan bilirkişilerden M.A. veya M.R.A. ile davanın katılanı konumunda olan TMSF arasında hukuki ihtilaf bulunduğundan bu davada görev yapamayacağını,

 v. Sundukları hukuki mütalaaların dikkate alınmadığını,

 vi. Zimmet suçunun oluşumuna ilişkin kuralların yorumunda ve delillerin değerlendirilmesinde hata yapıldığını,

 vii. Kararların yeterince gerekçelendirilmediğinden, kendilerine isnat edilen suçların nerede ve ne zaman işlendiğinin açıklanmadığını,

ileri sürmüşlerdir.

26. Başvurucu Recai Alper Tunga ayrıca, “suçlama (g)”ye konu işlemden kendisi mahkûm edilirken, belgelerde imzası bulunan N.A.’nın gerekçesiz bir şekilde beraat ettirildiğini iddia etmiştir.

27. Her iki başvurucu, belirtilen nedenlerle silahların eşitliği ilkesini ve masumiyet karinesini de kapsayacak şekilde adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşler, başvurucu Recai Alper Tunga ek olarak eşitlik ilkesine dayanmıştır. Başvurucular, cezalarının infazının tedbiren durdurulmasını, yeniden yargılamaya ya da ihlalin ortadan kaldırılmasına karar verilmesini talep etmişler, maddi ve manevi tazminat taleplerini ise saklı tutmuşlardır.

B. Değerlendirme

28. Başvurucuların adil yargılanma hakkına yönelik iddialarının özünü, soruşturmanın genişletilmesi taleplerinin reddine dair ve mahkumiyetlerine karar verilirken yeterli gerekçe gösterilmemesi oluşturmaktadır. Bu itibarla, başvurucuların şikâyetleri gerekçeli karar hakkı çerçevesinde incelenecektir. Bu başlık altında ulaşılacak sonucun, yargılamanın geneli bakımından da belirleyeceği olacağı anlaşıldığından, başvurucuların adil yargılanma hakkı bağlamındaki diğer şikâyetlerine ilişkin ilave bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.

29. Başvurucu Recai Alper Tunga’nın eşitlik ilkesi kapsamındaki şikâyeti ise ayrı bir başlık altında değerlendirilecektir.

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

a. Eşitlik İlkesinin İhlali İddiası

30. Başvurucu Recai Alper Tunga, “Suçlama (h)”ye konu işlemlerde imzası bulunan N.A.’nın gerekçesiz bir şekilde beraat ettirilirken, kendisinin suçlu bulunmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğunu ileri sürmüştür.

31. Anayasa’nın “Kanun önünde eşitlik” kenar başlıklı 10. maddesinin (1) ve (5) numaralı fıkraları şöyledir:

“Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.

…

Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.”

32. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) “Ayırımcılık yasağı” kenar başlıklı 14. maddesi şöyledir:

“Bu Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum başta olmak üzere herhangi başka bir duruma dayalı hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin sağlanmalıdır.”

33. İkinci başvurucunun, Anayasa’nın 10. maddesinde düzenlenen eşitlik ilkesi ve Sözleşme’nin 14. maddesinde düzenlenen ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine yönelik iddialarının, bahsi geçen maddelerdeki ifadeler dikkate alındığında, soyut olarak değerlendirilmesi mümkün olmayıp, mutlaka Anayasa ve Sözleşme kapsamında yer alan diğer temel hak ve özgürlüklerle bağlantılı olarak ele alınması gerekir. Bir başka ifadeyle, ayrımcılık yasağının ihlal edilip edilmediğinin tartışılabilmesi için, ihlal iddiasının, kişinin hangi temel hak ve özgürlüğü konusunda ayrımcılığa maruz kaldığı sorularına cevap verebilmesi gerekir (Bkz. B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 33).

34. İkinci başvurucu, adil bir yargılamadan faydalandırma hususunda ayrımcılığa maruz kaldığını iddia etmektedir. Başvurucu bir başka ifadeyle, eşitlik ilkesine dayanan şikâyetini, adil yargılanma hakkı ile bağlantılı olarak ileri sürmüştür. Bu bağlamda başvurucunun iddiasının, Sözleşme’nin 14. maddesi de dikkate alınarak Anayasa’nın 10. maddesi çerçevesinde incelenmesi gereklidir.

35. Salt “eşitlik” kavramı, herhangi bir nesnel ve makul dayanağı olmaksızın aynı durumdaki bireylere farklı muamelede bulunulmamasına ilişkin gerekliliği ifade etmektedir. Bu kavramın somutlaştığı Anayasa’nın 10. maddesi “dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle”; Sözleşme’nin 14. maddesi ise “cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum başta olmak üzere herhangi başka bir duruma” dayalı olan farklı muamele şekillerini yasaklamaktadır (Bkz. B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 49).

36. Kimi durumlarda daha esnek bir yorum benimsenmekle birlikte, ayrımcılık iddiasının değerlendirilebilmesi için başvurucudan, ayrımcılığın temelindeki olgulara ilişkin açıklamada bulunması veya en azından olgulara ilişkin bilgilerinin niçin kısıtlı olduğunu makul bir şekilde gerekçelendirmesi gerekir (Bkz. B. No: 2012/606, 20/2/2014, § 51).

37. İkinci başvurucu, “suçlama (g)”ye konu işlemlerden mahkûm edildiğini, fakat ilgili belgelerde kendisi gibi imzası bulunan N.G.’nin beraat ettirildiğini belirterek, bunun eşitlik ilkesine aykırı olduğunu iddia etmiştir. Ancak, başvurucu tarafından kullanılan bu ifadeler ile başvuru formu ve eklerinde yer alan bilgiler, ayrımcılığın değerlendirilmesi konusunda yeterli çıkarımlar yapılmasına müsait değildir. Zira başvurucu ile diğer sanığın durumlarının ne derece aynı olduğu ve hangi temelde ayrımcılığa tabi tutulduğu anlaşılamamaktadır. İlk Derece Mahkemesi, başvurucudan farklı olarak, sanık N.G. hakkında neden beraat kararı verdiğini “zimmet eylemine katıldığına dair her türlü şüpheden uzak kesin ve inandırıcı delil elde edilemediğini” belirtmek suretiyle gerekçelendirmiştir. Dosya içerisinde, başvurucunun ayrımcılığa uğradığını destekleyen herhangi bir bilgi ve belgeye de rastlanmamıştır. Dolayısıyla, eşitlik ilkesinin ihlali iddiası ve bu iddianın temelindeki olguların ispatına ilişkin yeterli destekleyici açıklamalarda bulunmayan başvurucunun, iddiasını kanıtlayamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

38. Açıklanan nedenlerle, başvurunun bu kısmının “açıkça dayanaktan yoksun olması” nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

b. Adil Yargılanma Hakkının İhlali İddiası

39. Açıkça dayanaktan yoksun olmayan ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de görülmeyen gerekçeli karar hakkına ilişkin şikâyetlerin kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

40. Adalet Bakanlığı, başvurucuların şikâyetlerinin “delillerin değerlendirilmesi, hukuk kurallarının uygulanması ve derece mahkemelerinin uyuşmazlığa getirdiği çözümünün âdil olmaması”nı ilgilendirdiği gerekçesiyle, başvuru hakkında bir görüş verilmeyeceğini belirtmiştir. Adalet Bakanlığı bu kapsamda, yargılamanın yenilenmesi talebinin reddine yönelik şikayetlerin kabul edilemez bulunduğu, Anayasa Mahkemesinin 21/11/2013 tarih ve 2013/723 başvuru nolu kararına işaret etmiştir.

41. Anayasa’nın “Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”

42. Anayasa’nın “Duruşmaların açık ve kararların gerekçeli olması” kenar başlıklı 141. maddesinin (3) numaralı fıkrası şöyledir:

“Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.”

43. Sözleşme’nin “Adil yargılanma hakkı” başlıklı 6. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Herkes davasının, … cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, adil ve kamuya açık olarak, … görülmesini isteme hakkına sahiptir.”

44. Adil yargılanma hakkı bireylere dava sonucunda verilen kararın değil, yargılama sürecinin ve usulünün adil olup olmadığını denetletme imkânı verir. Bu nedenle, bireysel başvuruda adil yargılanmaya ilişkin şikâyetlerin incelenebilmesi için başvurucunun yargılama sürecinde haklarına saygı gösterilmediği, bu çerçevede yargılama sürecinde iddia makamının sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığı veya bunlara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığı, kendi delillerini ve iddialarını sunamadığı ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının derece mahkemesi tarafından dinlenmediği veya kararın gerekçesiz olduğu gibi, mahkeme kararının oluşumuna sebep olan unsurlardan değerlendirmeye alınmamış eksiklik, ihmal ya da açık keyfiliğe ilişkin bir iddianın dayanaklarıyla ileri sürülmüş olması gerekir (Bkz. B. No: 2013/2767, 2/10/2013, § 22).

45. Yargılama makamları yargılamanın taraflarınca ileri sürülen iddiaları ve gösterdikleri delilleri gereği gibi incelemek zorundadır. Bununla birlikte, belirli bir davaya ilişkin olarak delilleri değerlendirme ve gösterilmek istenen delilin davayla ilgili olup olmadığına karar verme yetkisi esasen derece mahkemelerine aittir. Bir yargılamada geçerli olan delil sunma ve inceleme yöntemlerinin adil yargılanma hakkını ihlal edip etmediğini denetlemek Anayasa Mahkemesinin görevi kapsamında olmayıp, Mahkemenin görevi başvuru konusu yargılamanın bir bütün olarak adil olup olmadığının değerlendirilmesidir (Bkz. B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 27).

46. Diğer yandan, bütün mahkemelerin her türlü kararlarının gerekçeli olarak yazılmasını ifade eden Anayasa’nın 141. Maddesinin de adil yargılanma hakkının kapsamının belirlenmesinde gözetilmesi gerekmektedir (Bkz. B. No: 2013/3351, 18/9/2013, § 49).

47. Anılan kurallar uyarınca, ilke olarak mahkeme kararlarının gerekçeli olması, adil yargılanma hakkının bir gereğidir. Derece mahkemeleri, dava konusu maddi olay ve olguların kanıtlanmasını, delillerin değerlendirilmesini, hukuk kurallarının yorumlanması ve uygulanmasını, uyuşmazlıkla ilgili vardığı sonucu, sonuca varılmasında kullandığı takdir yetkisinin sebeplerini makul bir şekilde gerekçelendirmek zorundadır. Makul bir biçimde gerekçe gösterilmesi ve bu gerekçelerin oluşturulmasında açıkça bir keyfilik görüntüsünün olmaması hâlinde adil yargılanma hakkının ihlalinden söz edilemez (Bkz. B. No: 2013/1235, 13/6/2013, § 23).

48. Makul gerekçe; davaya konu olay ve olguların mahkemece nasıl nitelendirildiğini, kurulan hükmün hangi nedenlere ve hukuksal düzenlemelere dayandırıldığını ortaya koyacak, olay ve olgular ile hüküm arasındaki bağlantıyı gösterecek nitelikte olmalıdır. Zira tarafların o dava yönünden, hukuk düzenince hangi nedenle haklı veya haksız görüldüklerini anlayıp değerlendirebilmeleri için ortada usulüne uygun şekilde oluşturulmuş, hükmün hangi nedenle o içerik ve kapsamda verildiğini gösteren, ifadeleri özenle seçilmiş ve kuşkuya yer vermeyecek açıklıktaki bir gerekçe bölümünün ve buna uyumlu hüküm fıkralarının bulunması zorunludur (Bkz. B. No: 2013/1235, 13/6/2013, § 24).

49. Mahkeme kararlarının gerekçeli olması adil yargılanma hakkının unsurlarından birisi olmakla beraber, bu hak yargılamada ileri sürülen her türlü iddia ve savunmaya ayrıntılı şekilde yanıt verilmesi şeklinde anlaşılamaz. Gerekçe gösterme zorunluluğunun kapsamı kararın niteliğine göre değişmekle birlikte, başvurucunun ayrı ve açık bir yanıt verilmesini gerektiren usul veya esasa dair iddialarının cevapsız bırakılmış olması bir hak ihlaline neden olacaktır. Ancak, bizatihi kanun yolu mahkemelerince verilen karar gerekçelerinin ayrıntılı olmaması, bu hakkın ihlal edildiği şeklinde yorumlanmamalıdır. Kanun yolu mahkemelerince verilen bu tür kararlarla, ilk derece mahkemesi kararlarında yer verilen gerekçelerin kabul edilmiş olduğu varsayılmaktadır. Bu husus AİHM içtihadında da üst dereceli mahkeme tarafından benimseme yöntemiyle önceki mahkeme kararının gerekçesinin özümsenmesi olarak kabul edilmektedir (Bkz. B. No: 2013/1213, 4/12/2013, § 26; benzer yöndeki AİHM kararı için bkz. Van de Hurk/Hollanda, B. No: 16034/90, 19/4/1994, § 61).

50. Başvurucular, soruşturmanın genişletilmesi taleplerinin karşılanmadığını, yeterli olmayan gerekçelerle zimmet suçundan mahkûm edildiklerini ve olaylar ile delillerin birbiri ile ilişkilendirilmediğini ileri sürmüştür. Başvurucular, ipoteğin krediyi karşılaması halinde zimmet suçunun oluşmayacağına ilişkin Yargıtay Ceza Genel Kurulunun E.2004/11-158 ve K.2005/58 numaralı ilamına da atıf yapmışlardır.

51. Bu kapsamda, birinci başvurucu Billur Güzide Balyemez, “Suçlama (a)” bakımından yapılan işlemlerin, ancak Genel Müdürlüğün ekran açmasıyla gerçekleştirilebileceğini, bilirkişilerin Toprakbank mevzuatını ve iş akışını incelemiş olsalar bu durumun ortaya çıkacağını; “Suçlama (b) ve (c)” bakımından 10/6/2000 tarihinde Toprankbanktaki görevinden ayrıldığını belirtmesine rağmen bu tarihten sonraki işlemlerden de sorumlu tutulduğunu; “Suçlama (d)” bakımından, Alkon İnşaat hesaplarındaki işlemlerin, F.-G. A. hesabındaki işlemlerle bağlantısının olmadığını; “Suçlama (g)” bakımından mahkumiyetine ilişkin herhangi bir gerekçe gösterilmediğini ileri sürmüştür. İkinci başvurucu Recai Alper Tunga ise, “Suçlama (h)” yönünden Genel Müdürlüğün kredi tahsis limitinin ne olduğunun yeterince araştırılmadığını, 18/3/1999 tarihli Yönetim Kurulu kararı uyarınca bu limitin 500.000 USD karşılığı TL olduğunu, bu konuda sunduğu hukuki mütalaanın ve yargılamanın daha önce yapıldığı Şişli 3. Asliye Ceza Mahkemesince alınan bilirkişi raporunun da bu yönde olduğunu; “Suçlama (i)” yönünden kredinin üç katı ipotek alındığına ve bu husus incelenmeden görüş bildirilmesinin hatalı olacağına ilişkin ibraz edilen hukuki mütalaanın dikkate alınmadığını ifade etmiştir.

52. Her iki başvurucu ayrıca, Yargıtay 7. Ceza Dairesinin 28/10/2010 ilamına aykırı olarak “Suçlama (k)” yönünden bilirkişi incelemesi yapılmamasından şikâyet etmişlerdir. İkinci başvurucu teminat alınmaksızın kredi kullandırılması iddiasının dayanağının olmadığını belirtmiştir.

53. Başvurucuların temyiz dilekçeleri incelendiğinde yukarıdaki iddialarını ısrarlı bir şekilde Yargıtay önünde de ileri sürdükleri, ancak atılı suçlamalardan mahkûmiyetlerinin onandığı anlaşılmaktadır. Anayasa Mahkemesi tarafından bu nedenle, belirtilen iddiaların somut başvuruya konu yargılama açısından esaslı unsur teşkil edip etmediğinin ve İlk Derece Mahkemesi kararında hangi ölçüde gerekçelendirme yapıldığının tespit edilmesi gerekmektedir.

54. İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesi, “Suçlama (a)”ye ilişkin gerekçesinde B. Turizm Ltd. Şti.ye verilen krediden firma gibi Banka Genel Müdürlüğünün de haberinin olmadığını; “Suçlama (b) ve (c)” yönünden 10/6/2000 tarihinden sonraki işlemler bakımından temel sorumlunun veya talimat verenin birinci başvurucu olduğunu belirtmekle birlikte, sonrasında ve gerekçe kısmında ise işlemlerin yapıldığı tarihteki şube merkez müdürü şeklinde ifade ettiği; “Suçlama (h)” yönünden ise Yönetim Kurulunca limit tahsis edilmediği halde, ikinci başvurucunun yetkilerini aşacak biçimde 401.343 USD krediye onay verdiğini kabul ettiği görülmektedir. “Suçlama (k)” yönünden İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesi, H.K.’ye kullandırılan krediye ilişkin, üzerinde ipotek tesis edilecek gayrimenkule ilişkin kayıtların yeterince incelenmediğini ve bu taşınmazın yeterli bir teminat oluşturmadığını ifade etmekle yetinmiştir. Bununla birlikte, taşınmazın değerinin ne olduğu ve krediyi ne miktarda karşıladığı hususunda bir açıklama yapılmamıştır. Mahkeme, İstanbul [Şişli kastedilmiş olmalı] 5. Asliye Ceza Mahkemesince alınan bilirkişi raporunda yer alan ve kredinin bedeli, kullandırma tarihi ile ne şekilde kullandırıldığına ilişkin tespitlerin yeterli görüldüğü gerekçesiyle, yeniden inceleme yaptırılmasına ihtiyaç duymamıştır.

55. Diğer yandan, “Suçlama (d), (g) ve (i)” yönünden İlk Derece Mahkemesi kararı incelendiğinde, aşağıdaki hususlar ortaya çıkmaktadır:

- “Suçlama (d)”: F.-G. A. ve A. İnşaat Ltd. Şti. hesaplarındaki işlemler hakkındaki suçlamalar aynı başlık altında değerlendirilmiştir. Kişiler hesabındaki 57.211 TL’lik zimmet miktarından sadece sanık N.D. sorumlu tutulmakla birlikte, gerekçenin belirtildiği kısımda her iki hesaptaki işlemler belirtildikten sonra birinci başvurucu Billur Güzide Balyemez’in de dâhil olduğu üç kişi suçlu bulunmuştur. Bununla birlikte, “Suçlama (f)”de olduğu gibi başvurucunun, kişi hesaplarındaki hareketlerle ilgisini kuran herhangi bir açıklama yer almamaktadır.

- “Suçlama (g)”: İstanbul 8. Ağır Ceza Mahkemesinin Yargıtay bozması öncesi 1/6/2009 tarihli ilk kararının ve onanan ikinci kararının hüküm kısımlarında, birinci başvurucunun D. A.Ş. hesaplarındaki usulsüz işlemlerle 11.000 TL tutarındaki parayı haksız olarak mal edindiği ve edinilmesini sağladığının anlaşıldığı belirtilmekle birlikte, diğer suçlamaların aksine, bu eylemin ne şekilde işlendiğine ilişkin herhangi bir gerekçe yer almamaktadır.

- “Suçlama (i)”: Mahkeme, P. Ltd. Şti.nin teminat mektubu kredisi teklifinin eksik evrak nedeniyle iade edilmesine rağmen, teminat mektubunun ikinci başvurucu Recai Alper Tunga’nın talimatıyla verildiğine dayanmıştır. İpotek alınıp alınmadığına ya da alınan ipoteğin yeterli karşılık oluşturup oluşturmadığına dair bir değerlendirmede bulunmamıştır.

56. Anayasa Mahkemesi bu noktada, gerekçeli karar hakkına ilişkin ilkeler çerçevesinde, Mahkeme kararında yer verilen ya da eksik bırakılan hususların bir hak ihlali derecesine ulaşıp ulaşmadığını değerlendirecektir.

57. Bu kapsamda, “Suçlama (a)” bakımından işlemlerin Bankanın bilgisi dâhilinde yapılıp yapılmadığının, “Suçlama (b) ve (c)” açısından bazı işlemler tarihinde birinci başvurucunun şube merkez müdürü sıfatını taşıyıp taşımadığının, “Suçlama (h) ve (k)” yönünden ise kredi limitinin aşılıp aşılmadığının ve yeterli teminat alınıp alınmadığının, başvuruculara yöneltilen suçlamalarının sübutunu esaslı bir şekilde etkileyeceği açıktır. Dolayısıyla, neden bu konuda bir araştırmaya gerek duyulmadığının ve dava dosyasında mevcut deliller çerçevesinde hüküm kurulduğunun kararda irdelenmesi gerekmektedir.

58. “Suçlama (k)” yönünden, her ne kadar İlk Derece Mahkemesi daha önce alınan raporun yeterli maddi veriyi sağladığı ve yeni bir incelemeye ihtiyaç duymadığını değerlendirmişse de, başvurucuların temyiz dilekçelerinden Şişli 5. Asliye Ceza Mahkemesi önündeki yargılama esnasında alınan bilirkişi raporunda “kredinin teminat yapısı incelendiğinde de yeterli teminatın alındığı” sonucuna varıldığı anlaşılmaktadır. Bu itibarla, kredi karşılığı yeterli teminat alınıp alınmadığı hususunun, kararda karşılanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Mahkemenin kararında, mevcut bilirkişi raporundaki hangi bulguların teminat-kredi karşılaştırmasına imkân verdiği yeterince açıklanmamıştır. İkinci başvurucu hakkındaki karar, Yargıtayca görev yönünden bozulmakla birlikte, Şişli 5. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından bu rapor dikkate alınarak “hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanmak” suçundan beraat kararı verilmiş olması da, bu konuda gerekçelendirmenin önemine işaret etmektedir.

59. Yukarıdaki tespitlere ek olarak, somut başvuruya konu İlk Derece Mahkemesi kararında, başvurucular ve diğer sanıklar hakkındaki suçlamaların yukarıda “Suçlama (a) – (k)” olarak isimlendirilen belirli başlıklar altında incelendiği ve gerekçelendirme veya hüküm kısmında da bu başlıklandırmaya riayet edildiği görülmektedir.

60. Bununla birlikte, F.-G. A. ve A. İnşaat hesaplarındaki işlemler (Suçlama (d)) dolayısıyla mahkûmiyet hükmü kurulurken, bu hesaplardaki eylemlerin birbiriyle olan bağlantılarını ortaya koymaya yaracak şekilde ve birinci başvurucu Billur Güzide Balyemez’in tüm işlemlerden sorumlu tutulup tutulmadığının kuşkuya yer vermeyecek açıklıkla gerekçelendirilmediği değerlendirilmektedir. Birinci başvurucunun mahkûm olduğu diğer suçlamalara bakıldığında, başvurucunun şube müdürü veya talimat veren sıfatıyla sorumlu olduğu belirtilmekte ve oluşan zararla müteselsilen ilişkilendirildiği anlaşılmaktadır. “Suçlama (d)” bakımından ise, her ne kadar aynı başlık altında incelenmişlerse de F.-G. A. hesabındaki zarar sadece sanık N.D.’ye yüklenmiş, başvurucunun bu eylemden suçlu bulunup bulunmadığı açıklıkla gerekçelendirilmemiştir.

61. İkinci olarak, D. Otomotiv A.Ş. hesaplarındaki usulsüz işlemlerle 11.000 TL tutarındaki paranın zimmete geçirilmesi (Suçlama (g)) hakkında, hüküm kısmındaki sonuç haricinde hiçbir değerlendirme ve temellendirme yapılmamıştır. Bu suçun başvurucu tarafından ne zaman ve hangi şekilde işlendiğine dair bir açıklama İlk Derece Mahkemesi kararında yer almamaktadır. Dolayısıyla, eksik gerekçelendirmeden ziyade, bir gerekçesizlik durumu söz konusudur. Birinci başvurucu bu konuyu, hem bozma öncesi karara hem de onamaya konu karara ilişkin verdiği temyiz dilekçesinde Yargıtayın dikkatine sunmasına rağmen, mahkûmiyet hükmü Yargıtay tarafından onanmıştır.

62. P. Ltd. Şti.nin teminat mektubu verilmesi ve H.K.’ye kredi kullandırılması nedeniyle ikinci başvurucu Recai Alper Tunga’nın mahkûmiyetine gelince (Suçlama (i) ve (k)), her iki olay açısından belirli taşınmazlar üzerinde ipotek tesis edildiği anlaşılmaktadır. Özel kişiye kullandırılan kredi bakımından, başvurucu ayrıca munzam senet de alındığını ifade etmektedir. Mahkeme kararına bakıldığında ise “Suçlama (i)” yönünden herhangi bir ipotek alınıp alınmadığı veya alınmışsa teminat mektubu kredisinin ne miktarını karşıladığı hususunda herhangi bir açıklamaya yer verilmemiştir.

63. “Suçlama (i)” açısından, ikinci başvurucunun sunduğu hukuki mütalaada şubenin kredinin üç katı tutarında ipotek aldığı ve Bankanın bu krediden dolayı bir zarar ya da riskinin bulunmadığı ve ortada batan bir kredinin de bulunmadığı vurgulanmaktadır. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 31/5/2005 tarihli ve E. 2004/11-158, K.2005/58 sayılı kararındaki “İpoteğin krediyi karşılıyor olması durumunda zimmet suçunun oluşmayacağı” yönündeki tespit de dikkate alındığında Yargıtayın onama ilamıyla uygun bulduğu İlk Derece Mahkemesi kararındaki gerekçenin, ikinci başvurucunun, hangi nedenle haksız görüldüğünü anlamasına imkan verecek yeterlilikte olmadığı değerlendirilmektedir.

64. Yukarıda belirtilen hususlar ışığında, başvuruya konu yargılamada, başvuruculara isnat edilen eylemler, başvurucuların araştırılmasını talep ettikleri konular ve İlk Derece Mahkemesinin mahkumiyet hükmünü bina ettiği hususlar dikkate alındığında, başvurucuların inceleme taleplerinin neden karşılanmadığının ve bazı suçlamalar bakımından ise hangi temelde mahkum edildiklerinin, Derece Mahkemelerince yeterince gerekçelendirilmediği anlaşılmaktadır.

65. Açıklanan nedenlerle, başvurucuların Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3. 6216 Sayılı Kanunun 50. Maddesi Yönünden

66. Başvurucular, cezalarının infazının tedbiren durdurulmasını, yeniden yargılamaya ya da ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasına karar verilmesini ve yargılama giderlerinin Hazineye yükletilmesini talep etmişler, maddi ve manevi tazminat taleplerini ise saklı tutmuşlardır.

67. Adalet Bakanlığı yazısında, başvurucuların taleplerine ilişkin görüş bildirilmemiştir.

68. 6216 sayılı Kanun’un “Kararlar” kenar başlıklı 50. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

“Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

69. Mevcut başvuruda, Mahkeme kararlarının yeterince gerekçelendirilmemesi nedeniyle Anayasa’nın 36. maddesinin ihlal edildiği tespit edilmiş olmakla, ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere kararın ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi gerekir.

70. Başvurucular her ne kadar miktar zikretmeksizin maddi ve manevi tazminat taleplerini saklı tutmuşlarsa da yeniden yargılama yapmak üzere dosyanın ilgili Mahkemesine gönderilmesine karar verilmesinin başvurucular bakımından yeterli bir tatmin oluşturacağı anlaşıldığından, başvurucuların tazminat taleplerinin reddine karar verilmesi gerekir.

71. Başvurucular tarafından yapılan ve dosyadaki belgeler uyarınca tespit edilen 206,10 TL harcının her bir başvurucuya, 1.500,00 TL vekâlet ücretinin müştereken başvuruculara ödenmesine, başvurucuların diğer taleplerinin reddine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Somut olay kapsamında,

1. Başvurucu Recai Alper Tunga’nın eşitlik ilkesinin ihlal edildiğine ilişkin şikâyetinin "açıkça dayanaktan yoksun olması" nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Başvurucuların, gerekçeli karar hakkı kapsamındaki şikâyetlerinin KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Başvurucuların, Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan gerekçeli karar hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere kararın bir örneğinin ilgili Mahkemesine GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucuların tazminata ilişkin taleplerinin REDDİNE,

E. Başvurucular tarafından yapılan 206,10 TL harcın her bir başvurucuya, 1.500,00 TL vekâlet ücretinin ise müştereken başvuruculara ÖDENMESİNE,

F. Ödemenin, kararın tebliğini takiben başvurucuların Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; ödemede gecikme olması halinde, bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz uygulanmasına,

25/3/2015 tarihinde OY BİRLİĞİYLE karar verildi.