I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, askerliğe elverişli olunmadığı hâlde zorunlu askerlik hizmetine alınmaktan dolayı uğranılan zararın tazmini istemiyle açılan davanın süre aşımı gerekçesiyle reddedilmesi nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 2/5/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

7. Başvurucu, askerlik işlemleri yönünden sakıncalı bir durumunun bulunmadığı kabul edilerek 8/12/2011 tarihinde askere sevk edilmiştir. Askerlik hizmeti devam etmekteyken Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastanesinin (GATA)20/1/2012 tarihli raporu ile askerliğe elverişli olmadığı tespit edilen başvurucu aynı tarihte terhis edilmiştir.

8. Söz konusu rapor 7/3/2012 tarihinde onaylanmış, bu kapsamda Silvan Askerlik Şubesince 12/6/2012 tarihinde terhis belgesi tanzim edilerek terhis belgesi ile raporun bir sureti başvurucuya gönderilmiş; ancak, söz konusu belgelerin tebliğ edildiğine dair herhangi bir belge bulunamamıştır.

9. Başvurucu, elverişli olmadığı hâlde hukuka aykırı şekilde kendisineaskerlik yaptırılarak zarara uğratıldığı iddiasıyla 29/1/2013 tarihinde idareye başvurarak maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuş, başvurucunun başvurusu zımnen reddedilmiştir.

10. Başvurucunun idari başvurusunun reddedilmesi üzerine aynı taleple açtığı tazminat davasında Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) İkinci Dairesi 9/10/2013 tarihli ve E.2013/1034, K.2013/1141 sayılı kararıyla, başvurucunun askerliğe elverişsiz olduğuna ilişkin sağlık kurulu raporunun 7/3/2012 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Komutanlığınca onaylandığı, davacının zararını bu tarih itibarıyla öğrendiğinin kabulünün gerektiği, buna göre işlemden doğan tam yargı davası kapsamındaki zararın tazmini için 7/3/2012 tarihinden itibaren altmış gün içinde dava açılması yahut davalı idareye ihtiyari müracaatta bulunulması gerekirken bu süre geçirildikten sonra 29/1/2013 tarihinde yapılan başvuru üzerine açılan davada süre aşımı bulunduğu gerekçesiyle davayı reddetmiştir.

11. Karar düzeltme istemi de aynı Dairenin 26/3/2014 tarihli ve E.2014/542, K.2014/408 sayılı kararıyla reddedilmiştir. Bu karar 17/4/2014 tarihinde tebliğ edilmiştir.

12. Başvurucu 2/5/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

13. Anayasa’nın 125. maddesinin son fıkrası şöyledir:

“İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.”

14. 4/7/1972 tarihli ve 1602 sayılı Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kanunu’nun35. maddesinin "İhtiyarı müracaat" kenar başlıklı (a) bendi şöyledir:

“Kesin işlem yapmaya yetkili makamlarca tesis edilen idari işlemlerin geri alınması, kaldırılması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması; üst makamdan, yoksa işlemi yapmış olan makamdan idari dava açmak için belli olan süre içinde istenebilir. Bu müracaat işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurur.

Altmış gün içinde cevap verilmez ise, istek reddedilmiş sayılır.

İsteğin reddi üzerine dava açma süresi başlar ve müracaat tarihine kadar geçmiş olan süre de hesaba katılır.”

15. 1602 sayılı Kanun’un "Dava açma süresi" kenar başlıklı 40. maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesi şöyledir:

“Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde dava açma süresi her çeşit işlemlerde yazılı bildirim tarihinden itibaren kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde altmış gündür.”

16. 1602 sayılı Kanun’un "İptal ve tam yargı davaları" kenar başlıklı 42. maddesi şöyledir:

“İlgililer, haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davaları ile birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine bu husustaki kararın veya kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı, icra tarihinden itibaren altmış gün içinde tam yargı davası açabilirler. Bu halde de ilgililerin 35 inci madde uyarınca idareye başvurma hakları saklıdır.”

V. İNCELEME VE GEREKÇE

17. Mahkemenin 5/7/2017 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

18. Başvurucu, idari işlemlerden doğan zararlarda idareye zorunlu başvuru süresinin raporların kesinleştiği tarihten değil ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlayacağını, raporun 7/3/2012 tarihinde kesinleştiği kabul edilse bile uyuşmazlık idari eylemden kaynaklandığı için 29/1/2013 tarihinde yapılan idari başvurunun 1602 sayılı Kanun'un 43. maddesinde öngörülen bir yıllık süre içinde yapıldığını, kaldı ki raporun 7/3/2012 tarihinde onaylandığını fakat kesinleşmediğini, idarenin kesinleşen rapor ile birlikte kendisinin hangi kanun yollarına, hangi süre içinde başvuracağını bildirmesi gerektiğini belirterek Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Başvurucu ayrıca askerliğe elverişli olmadığı hâlde idare tarafından yeterli muayene yapılmayarak kendisine askerlik yaptırılması nedeniyle vücut bütünlüğü ve yaşam hakkının zarar gördüğünü, sonuç olarak Anayasa'nın 5., 12. ve 17. maddelerinde tanımlanan haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüş; ihlalin tespitine ve zararlarının tazminine karar verilmesini talep etmiştir.

B. Değerlendirme

19. Anayasa’nın 36. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

“Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.”

20. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucular tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Bu itibarla başvurucunun iddialarının özü mahkemeye erişim hakkına ilişkin olduğundan başvurucunun tüm şikâyetleri adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkemeye erişim hakkı yönünden incelenmiştir.

21. Askerliğe elverişli olunmadığı hâlde askere alınmadan dolayı uğranılan zararın tazmini istemiyle açılan davanın süre aşımı yönünden reddedilmesi nedeniyle mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiği iddiası daha önce Anayasa Mahkemesince incelenmiştir (Birçok karar arasında bkz. Emre Kartal, B. No: 2014/5020, 6/10/2015; Hulisi Balcı, B. No: 2013/9479, 6/1/2016; Veysi Atlı, B. No: 2014/2772, 23/3/2016; Ferhat Yağcı, B. No: 2013/2493, 22/9/2016).

22. Anayasa Mahkemesinin anılan başvurularda ortaya koyduğu içtihata göre kişilerin uğradıkları zararı ve bu zararın sebep ve sonuçlarını değerlendirebildiklerinde dava açabilecekleri, buna göre erken terhis durumunun varlığı hâlinde söz konusu zararın erken terhisle öğrenilerek değerlendirilebileceği kabul edilmektedir. Erken terhis durumunun olmadığı durumlarda ise mahkemeye erişim hakkının ihlal edilip edilmediğinin tespitinde zarardan bilgi sahibi olup olmadıklarına dair başvurucuların ortaya koyacakları argümanlar, bu çerçevede zararın öğrenilmesine elverişli nitelikteki sağlık raporunun varlığı ve derece mahkemelerinin bunlara dair gerekçeleri önem arz eder.

23. Somut olaya benzer nitelikteki Emre Kartal başvurusunda, Mahkeme, başvurucunun askerliğe elverişsiz olduğunu erken terhis ile öğrendiğini ve hangi nedenle elverişsiz olduğuna ilişkin sağlık kurulu raporuna bu tarih itibarıyla ulaşabildiğini, erken terhis işleminden sonra sağlık raporunun onaylanarak başvurucuya tebliğ edilmesinin ise ancak açılan tazminat davasında rahatsızlığın seviyesine göre talep edilecek olan tazminat tutarının hesaplanmasına etki edebileceği hususlarını gözönünde bulundurarak AYİM yorumunun mahkemeye ulaşmayı aşırı derecede zorlaştıran ya da imkânsız hâle getiren nitelikte olmadığı sonucuna varmıştır.

24. Başvuru konusu olayda da 20/1/2012 tarihli rapor üzerine bu tarihte erken (fiilî) terhis edilen başvurucunun, erken terhisle birlikte uğradığı zararı ve bu zararın sebep ve sonuçlarını değerlendirebileceği anlaşıldığından, AYİM tarafından lehe yorumla anılan raporun onay tarihi olan 7/3/2012 tarihinden itibaren altmış gün içinde dava açılmaması veya idari müracaatta bulunulmaması nedeniyle davanın süre aşımı gerekçesiyle reddedilmesinde bir ihlalin olmadığının açık olduğu sonucuna varılmıştır.

25. Açıklanan nedenlerle, başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde bırakılmasına 5/7/2017 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.