I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, nefret söylemi içerdiği iddia edilen ifadelerden dolayı yapılan şikâyet üzerine kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesi nedeniyle şeref ve itibarın korunması hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 22/1/2015 tarihinde yapılmıştır. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

3. 2015/1341 sayılı başvurunun konu bakımından aynı nitelikte olması nedeniyle 2015/1342 sayılı başvuru ile birleştirilmesine ve incelemenin bu dosya üzerinden yapılmasına karar verilmiştir.

4. Komisyonunca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

6. Birinci başvurucu, 2005 yılında dershane açmak suretiyle faaliyetine başlayan ve başvuru tarihinde yedi şubesiyle bu alandaki faaliyetlerine devam etmekte olan bir anonim şirkettir. İkinci başvurucu da 2005 yılında dershane açmak suretiyle faaliyetine başlayan ve başvuru tarihinde beş şubesiyle bu alandaki faaliyetlerine devam etmekte olan bir anonim şirkettir.

7. Başvurucular, o dönem Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olan Recep Tayyip Erdoğan'ın (Başbakan) 4 ve 28 Mart 2014 tarihleri arasında yapılan mitinglerde kendileri yönünden eleştiri sınırlarını aşan ve nefret söylemi içeren ifadelerde bulunduğu gerekçesiyle nefret ve ayrımcılık suçları işlediğini iddia ederek suç duyurusunda bulunmuşlardır. Başvurucuların, nefret söylemi boyutuna vardığını iddia ettikleri ifadeler bireysel başvuru formunda şu şekilde belirtilmiştir:

"Bunların okullarına, yurtlarına, dershanelerine çocuklarınızı göndermeyin, giden çocuklarınız varsa çekip alın, bunlara söğüşlenmeyin, bunlara paranızı vermeyin, bunlar sülük gibi emdiler sülük, çocukları anne babaya itaat edemez, etmez hale getirdiler, gece beddua seansı yaptırıyorlar, bundan sonra bizden bunlara su yok, bunları artık beslemeyin, Türkiye aleyhine, devlet aleyhine ulusal güvenliğimiz aleyhine çalışan bu casuslara paranızı kaptırmayın, bunlar okullarda artık ders vermeyi bıraktılar, şimdi 30 Martla ilgili propaganda yapıyorlar, dershanelerde ders veren 50 bin kişiden 15-20 binin pedagojik formasyonu bulunmadığı, bunlar zalimdir, bunların güç kaynaklarını bitireceğiz, yurtlarda, evlerde, ikna odalarında zulüm yapıldığı, bu darbe girişimini onların burunlarından fitil fitil getireceğiz ."

8. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı 8/10/2014 tarihinde söz konusu şikâyet hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılmasına yer olmadığına karar vermiştir. Kararda, başvurucuların şikâyet ettikleri konuşmaların Başbakanlık göreviyle ilgili olduğu ve karar tarihinde şikâyet edilen kişinin Cumhurbaşkanlığı görevini yürütmekte bulunduğu, ilgili mevzuat uyarınca Başbakan ve Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma yapma yetkisinin ise Türkiye Büyük Millet Meclisine ait olduğu, ayrıca Cumhurbaşkanı hakkında yalnızca vatana ihanet suçundan soruşturma yapılabileceği gerekçelerine yer verilmiştir.

9. Başvurucular anılan karara itiraz etmiştir. Ankara 6. Sulh Ceza Hâkimliği 8/12/2014 tarihinde usul ve yasaya aykırılık olmadığı gerekçesiyle itirazı reddetmiştir. Ret kararı 23/12/2014 tarihinde başvuruculara tebliğ edilmiştir.

10. Başvurucular 22/1/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

11. Mahkemenin 13/9/2018 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

12. Başvurucular; Başbakan tarafından sarf edilen bu sözlerin kendileri yönünden siyasal düşünceleri nedeniyle ayrımcılık içerdiğini, şiddet çağrısı taşıdığını ve nefret söylemi boyutuna ulaştığını belirtmişlerdir. Başvurucular ayrıca, kendi bünyelerinde açılan dershanelere kayıt yaptıran kişi sayısında da bu konuşmalardan sonra düşüş olduğunu ifade etmişlerdir. Başvurucular söz konusu konuşmalar nedeniyle Anayasa'nın 10., 14., 24. ve 48. maddelerinde yer alan haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

13. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki tavsifi ile bağlı olmayıp, olay ve olguların hukuki nitelendirmesini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Bu kapsamda başvurucuların şikâyetleri şeref ve itibarın korunması hakkı bağlamında incelenecektir.

14. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 46. maddesine göre özel hukuk tüzel kişilerinin sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilecekleri öngörülmüştür. Anayasa Mahkemesinin anılan hüküm doğrultusunda yerleşik hâle gelmiş içtihadına göre ise yalnızca üyelerinin haklarını etkileyen müdahaleler nedeniyle topluluk tarafından bireysel başvuruda bulunulamayacağı kabul edilmiştir (Türk Pediatrik Onkoloji Grubu Derneği, B. No: 2012/95, 25/12/2012, §§ 20-23).

15. Bununla birlikte Anayasa Mahkemesi, bir özel hukuk tüzel kişisi olan derneğin, ortak amacın gerçekleştirilmesi amacıyla açtığı bir davada, yargılamaya konu uyuşmazlık özü itibarıyla gerçek kişilere mahsus bir hakkı ilgilendirse dahi 6216 sayılı Kanun'un 46. maddesinin (2) numaralı fıkrası bağlamında yalnızca adil yargılanma hakkının dernek tüzel kişiliğine ait bir hak olarak değerlendirilebileceğini ve derneğin adil yargılanma hakkı yönünden mağdur statüsünü kabul etmiştir (Egeçep Derneği ve diğerleri, B. No: 2015/4453, 3/7/2018, § 26). Yine sendikaların da üyelerinin ortak hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla açtıkları bir davadaki adil yargılanma hakkının 6216 sayılı Kanun'un 46. maddesinin (2) numaralı fıkrası bağlamında sendika tüzel kişiliğine ait bir hak olduğu ve sendikaların anılan hâllerde adil yargılanma hakkı yönünden mağdur statüsü bulunduğu kabul edilmiştir (Türkiye Büro Bankacılık ve Sigortacılık Hizmet Kolu Kamu Görevlileri Sendikası, B. No: 2017/17837, 19/4/2018, § 44).

16. Anayasa Mahkemesi, eş cinsel bireylerin haklarını korumak amacıyla kurulmuş bir derneğin, doğrudan derneğe yöneltilen ifadelerin nefret söylemi içerdiği iddiasıyla şeref ve itibarın korunması hakkının ihlal edildiği iddiasıyla yaptığı başvuruda da derneğin mağdur statüsünü kabul etmiştir (Kaos GL Derneği, B. No: 2014/18891, 23/5/2018, § 38).

17. Başvurucuların, özel hukuk hükümlerine göre ticari faaliyet gösteren şirketler olduğu anlaşılmaktadır. Somut olayda ise Anayasa Mahkemesinin özel hukuk tüzel kişilerinin sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabileceklerine dair yerleşik içtihadından ayrılmasını gerektirecek istisnai bir durum bulunmadığı değerlendirilmektedir. Bu bağlamda ticari faaliyet gösteren şirketler olan başvurucuların, Başbakan tarafından sarf edilen sözler nedeniyle şeref ve itibarın korunması hakkının ihlal edildiği iddiası yönünden mağdur statülerinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

18. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Şeref ve itibarın korunması hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin BAŞVURUCULAR ÜZERİNDE BIRAKILMASINA 13/9/2018 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.