I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, yargılamanın uzun sürmesi ve manevi tazminat miktarının somut olayın koşullarına uygun olarak belirlenmemesi nedenleriyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 3/2/2015 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir:

6. 11/10/1998 tarihinde kamyon ile minibüs çarpışması sonucunda başvurucuların murisleri olan altı kişi hayatını kaybetmiş, birçok kişi de yaralanmıştır.

7. Kazanın meydana gelmesinde sorumluluğu bulunan kamyon sürücüsü S.Ç. hakkında cezalandırılması talebiyle kamu davası açılmıştır. Yapılan yargılamada S.Ç.nin 3/8, bazı başvurucuların murisi ve diğer aracın sürücüsü olan M.Ü.nün 2/8 oranında kusurlu olduğu ve kalan kusurun trafik işaretlemelerine ilişkin olduğu belirlenmişse de 21/12/2000 tarihli ve 4616 sayılı 23 Nisan 1999 Tarihine Kadar İşlenen Suçlardan Dolayı Şartla Salıverilmeye, Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun uyarınca davanın kesin hükme bağlanmasının ertelenmesine karar verilmiştir.

A. Asıl Davaya İlişkin Yargılama Süreci

8. Başvurucular ve kazada yaralananlar 9/2/1999 tarihinde kamyon sürücüsü S.Ç., sigorta şirketi, işleten ve yol yapım işini üstlenen şirket aleyhine fazlaya ilişkin haklarını saklı tutarak maddi ve manevi tazminat davası açmıştır.

9. Afyonkarahisar 2. Asliye Hukuk Mahkemesi (Mahkeme) 19/7/2005 tarihli kararla bilirkişi raporundaki belirlemeler doğrultusunda başvuruculardan Sami Ortaköy'ün 4.339,47 TL, Musa Uluışık'ın 4.358,36 TL, Hatice Uluışık'ın 5.525,81 TL, Emine Ünlü'nün 3.741,78 TL, Bekir Baykın'ın 6.087,08 TL, Hülya Hayat'ın 35.352,41 TL, Ahmet Talha Hayat'ın 12.524,65 TL, Muammer Yiğit'in 3.362,59 TL, Şerife Yiğit'in 4.605,42 TL ve Kadriye Ortaköy'ün 5.691,75 TL destekten yoksun kaldıkları kanaatine varmıştır. Mahkeme, bu kabule dayalı olarak belirtilen miktarlara yasal faizi ile birlikte hükmetmiştir. Mahkeme ayrıca toplam 7.875 TL manevi tazminata karar vermiştir.

10. Hüküm temyiz edilmiş ve Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 18/1/2007 tarihli kararı ile onanmıştır.

B. Ek Davaya İlişkin Yargılama Süreci

11. Başvurucular saklı tutmuş oldukları kısma ilişkin olarak 2/4/2007 tarihinde toplam 89.193,99 TL ödenmesi talebiyle ek dava açmışlardır.

12. Afyon 1. Asliye Hukuk Mahkemesi yaptığı yargılamada 8/6/2010 tarihli kararla yol yapım işini üstlenen şirket yönünden davanın zamanaşımı nedeniyle reddine, sürücü ve işleten aleyhine açılan davanın ise kısmen kabulüne karar vermiştir.

13. Hüküm başvurucular tarafından temyiz edilmiş, Yargıtay 4. Hukuk Dairesi tarafından 22/5/2012 tarihinde bozulmuş ve karar düzeltme isteği de reddedilmiştir.

14. Afyon 1. Asliye Hukuk Mahkemesi bozmaya uyarak yaptığı yargılama sonucunda verdiği 9/4/2013 tarihli kararla Sami Ortaköy için 4.619,84 TL, Kadriye Ortaköy için 6.289,78 TL, Yusuf Uluışık için 4.125,23 TL, Hatice Uluışık için 4.486,37 TL, Emine Ünlü için 1.881,51 TL, Bekir Baykın için 8.081,34 TL, Hülya Hayat için 33.925,73 TL, Ahmet Talha Hayat için 12.667,50 TL, Muammer Yiğit için 5.868,10 TL ve Şerife Yiğit için 7.248,59 TL maddi tazminatın 11/10/1998 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle davalılardan tahsiline karar vermiştir. Temyiz edilen hüküm Yargıtay denetiminden geçerek 25/11/2014 tarihinde kesinleşmiştir.

15. Nihai karar 13/1/2015 tarihinde başvurucular vekiline tebliğ edilmiş, başvurucular 3/2/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

16. Mahkemenin 21/2/2019 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucu Emine Ünlü Yönünden

17. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 51. maddesi ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün (İçtüzük) 83. maddesi uyarınca başvurucunun istismar edici, yanıltıcı ve benzeri nitelikteki davranışlarıyla bireysel başvuru hakkını açıkça kötüye kullandığının tespit edilmesi hâlinde başvuru reddedilir ve yargılama giderleri dışında ilgilinin 2.000 Türk lirasından fazla olmamak üzere disiplin para cezasıyla cezalandırılmasına karar verilir.

18. Bu kapsamda özellikle Mahkemeyi yanıltmak amacıyla gerçek olmayan maddi vakıalara dayanılması veya bu nitelikte bilgi ve belge sunulması, başvurunun değerlendirilmesi noktasında esaslı olan bir unsur hakkında bilgi verilmemesi durumunda başvuru hakkının kötüye kullanıldığı kabul edilebilecektir (S.Ö., B. No: 2013/7087, 18/9/2014, § 29; Mehmet Güven Ulusoy [GK], B. No: 2013/1013, 2/7/2015, § 32 ).

19. Başvuru konusu olayda Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi üzerinden yapılan araştırmada başvuruculardan Emine Ünlü'nün yargılama devam ederken 31/5/2013 tarihinde vefat ettiği tespit edilmiştir. Başvurucuların vekili tarafından 3/2/2015 tarihinde başvurucunun adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasıyla bireysel başvuru yapılmış, başvuru formunda başvurucunun öldüğü konusunda bir bilgiye yer verilmemiştir.

20. Kamu gücü tarafından hakkı ihlal edilen kişinin bireysel başvuru yapmadan önce ölmesi durumunda ölen kişi adına bir başkası tarafından bireysel başvuru yapma imkânı bulunmamaktadır (Abdurrehman Uray, B. No: 2013/6140, 5/11/2014, § 30).

21. Açıklanan nedenlerle başvuru tarihinden önce vefat eden başvurucu adına vekâlet ilişkisi sona ermiş olan avukat tarafından yapılan bireysel başvurunun başvuru hakkının kötüye kullanımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerekir.

22. Bu durumda Avukat İbrahim Yurdunuseven aleyhine Anayasa Mahkemesini yanıltıcı nitelikte başvuru yapması nedeniyle 6216 sayılı Kanun'un 51. maddesi ve İçtüzük’ün 83. maddesi uyarınca takdiren 2.000 TL disiplin para cezasına hükmedilmesi gerekir.

B. Diğer Başvurucular Yönünden

1. Asıl Davaya İlişkin İhlal İddiaları

23. Başvurucular, hükmedilen toplam 7.875 TL manevi tazminat miktarının kazada ölen kişi ve geride kalan mirasçı sayısı nazara alındığında kabul edilemez olup eşitsizliğe neden olduğunu ileri sürmüşlerdir.

24. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un geçici 1. maddesinin (8) numaralı fıkrası şöyledir:

 “Mahkeme, 23/9/2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceler.”

25. Anılan hüküm uyarınca Anayasa Mahkemesinin yetkisinin zaman bakımından başlangıcı 23/9/2012 tarihi olup Anayasa Mahkemesi ancak bu tarihten sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılan bireysel başvuruları inceleyebilecektir. Anayasa Mahkemesinin yetki kapsamının anılan tarihten önce kesinleşmiş nihai işlem ve kararları da içerecek şekilde genişletilmesi mümkün değildir (Hasan Taşlıyurt, B. No: 2012/947, 12/2/2013, § 16).

26. Başvuru konusu olayda başvurucular tarafından bireysel başvuruya konu edilen Afyonkarahisar 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 19/7/2005 tarihli kararı Yargıtay denetiminden geçerek 18/1/2007 tarihinde kesinleşmiş olup 23/9/2012 tarihinden önce kesinleşen Mahkeme kararına yönelik şikâyet olduğundan zaman bakımından Anayasa Mahkemesinin yetkisi dışında kalmaktadır.

27. Açıklanan gerekçelerle başvuru konusu ihlal iddiasının 23/9/2012 tarihinden öncesine ait olduğu anlaşıldığından başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Ek Davada Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

a. Başvurucuların İddiaları

28. Başvurucular, yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

b. Değerlendirme

29. Ferat Yüksel (B. No: 2014/13828, 12/9/2018) kararında Anayasa Mahkemesi; yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığı ya da yargı kararlarının geç veya eksik icra edildiği ya da hiç icra edilmediği iddiasıyla 31/7/2018 tarihinden önce gerçekleştirilen bireysel başvurulara ilişkin olarak Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat Komisyonuna (Tazminat Komisyonu) başvuru imkânının getirilmesine ilişkin yolu ulaşılabilir olma, başarı şansı sunma ve yeterli giderim sağlama kapasitesinin bulunup bulunmadığı yönlerinden inceleyerek bu yolun etkililiğini tartışmıştır.

30. Ferat Yüksel kararında özetle anılan başvuru yolunun kişileri mali külfet altına sokmaması ve başvuruda kolaylık sağlaması nedenleriyle ulaşılabilir olduğu, düzenleniş şekli itibarıyla ihlal iddialarına makul bir başarı şansı sunma kapasitesinden mahrum olmadığı ve tazminat ödenmesine imkân tanıması ve/veya bu mümkün olmadığında başka türlü telafi olanakları sunması nedenleriyle potansiyel olarak yeterli giderim sağlama imkânına sahip olduğu hususunda değerlendirmelerde bulunulmuştur (Ferat Yüksel, §§ 27-34). Bu gerekçeler doğrultusunda Anayasa Mahkemesi, ilk bakışta ulaşılabilir olan ve ihlal iddialarıyla ilgili başarı şansı sunma ve yeterli giderim sağlama kapasitesi olduğu görülen Tazminat Komisyonuna başvuru yolu tüketilmeden yapılan başvurunun incelenmesinin bireysel başvurunun ikincil niteliği ile bağdaşmayacağı sonucuna vararak başvuru yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle kabul edilemezlik kararı vermiştir (Ferat Yüksel, §§ 35, 36).

31. Mevcut başvuruda söz konusu karardan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.

32. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduklarına karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Emine Ünlü yönünden başvurunun başvuru hakkının kötüye kullanılması nedeniyle REDDİNE,

B. Diğer başvurucular yönünden;

1. Asıl davaya ilişkin ihlal iddialarının zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Ek davada makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA,

D. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 51. maddesi ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 83. maddesi uyarınca Avukat İbrahim Yurudunuseven'in 2.000 TL disiplin para cezası ile CEZALANDIRILMASINA,

E. Kararın birer örneğinin Afyonkarahisar Barosu ve Türkiye Barolar Birliğine GÖNDERİLMESİNE 21/2/2019 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.