I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; yasama Meclisindeki çalışma saatlerinin uzunluğu nedeniyle zorla çalıştırma yasağının, yasama çalışmalarında maruz kalınan şiddet hareketleri ve sözlü saldırılar nedeniyle de işkence yasağı ile maddi ve manevi varlığı koruma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 5/3/2015 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

6. Başvurucu, olay tarihinde Halkların Demokratik Partisi (HDP) milletvekili olarak görev yapmaktadır.

7. Kamuoyunda "iç güvenlik paketi" olarak bilinen "684 sıra sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" tasarısının görüşmeleri öncesinde iktidar partisinin teklifi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulunun onayıyla TBMM Genel Kurulunun çalışma saatleri uzatılmıştır.

8. Tasarının TBMM Genel Kurulunda görüşülmesi esnasında kamuoyuna da yansıdığı şekilde çok hararetli tartışmalar yaşanmış ve milletvekilleri arasında sözlü ve hatta fiilî münakaşalar yaşanmıştır. Başvurucuya göre bu münakaşalar esnasında bazı milletvekilleri yaralanmıştır.

9. Başvurucunun mensubu olduğu siyasi Partinin uzun çalışma saatlerine ilişkin itirazları oylanmış ve reddedilmiştir.

10. Başvurucu, mensubu bulunduğu Partinin yaptığı itirazların 2/3/2015 ve 3/3/2015 tarihlerinde TBMM çoğunluğu tarafından reddedildiğini ve bu itirazlar bakımından başvuracak başkaca bir hukuk yolu da bulunmadığını belirtmiştir.

11. Başvurucu 5/3/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

12. Mahkemenin 29/11/2018 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

13.Başvurucu;

i. Uzun çalışma saatleri nedeniyle tüm milletvekillerinin zorla çalıştırma ve angarya yasağına aykırı çalıştırıldığını, yaşlı ve hasta milletvekillerinin ise işkence ve kötü muameleye maruz kaldığını,

ii. İktidar partisine mensup TBMM başkanvekillerinin muhalefetin tüm itirazlarını yok saymasının TBMM İçtüzüğü'ne (İçtüzük) aykırı olduğunu,

iii. Kanun tasarısının diğer komisyonlardan görüş alınmadan sadece İçişleri Komisyonunda görüşülmesinin İçtüzük'e aykırı olduğunu,

iv. Muhalefete mensup milletvekillerinin konuşmalarının İçtüzük'e aykırı olarak engellendiğini,

v. Kendisine ait itirazlara ilişkin olanlar dâhil TBMM Genel Kurulundaki oylamaların usulsüz yapıldığını,

vi. TBMM çalışmaları sırasında bazı milletvekillerinin yaralandığını, oturumları yöneten iktidar partisine mensup başkanvekillerinin İçtüzük'e aykırı olarak bu duruma müdahale etmediklerini, TBMM Başkanı'nın da muhalefet partisi milletvekillerine hakaret eden başkanvekillerini koruduğunu ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

14. Başvurucu, şikâyetlerini ağırlıklı olarak TBMM çalışmaları esnasında yapılan kimi uygulamaların İçtüzük'e aykırı olduğu üzerine temellendirmiştir. Buna karşın Anayasa'nın 148. maddesinin üçüncü fıkrası ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 45. maddesinin (1) numaralı fıkraları uyarınca Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapma hakkı, Anayasa'da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Sözleşme) ve buna ek Türkiye'nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki haklardan herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiğini iddia eden kişilere tanınmıştır.

15. Anılan kapsamda başvurucunun TBMM çalışmaları esnasında yapılan kimi uygulamaların İçtüzük hükümlerine aykırı olduğu yönündeki iddialarının ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.

16. Başvurucunun işkence ve kötü muamele yasağı ile zorla çalıştırma yasağına ilişkin şikâyetleri ise aşağıda ayrı ayrı incelenmiştir.

1. İşkence ve Kötü Muamele Yasağının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

17. 6216 sayılı Kanun’un 46. maddesine göre Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunulması için başvuruya konu edilen ve ihlale yol açtığı ileri sürülen kamusal eylem veya işlemden başvurucunun kişisel olarak ve doğrudan etkilenmiş olması gerekir (Onur Doğanay, B. No: 2013/1977, 9/1/2014, §§ 42-45).

18. Somut olayda başvurucu, TBMM çalışmaları bağlamında çalışma saatlerinin uzunluğu nedeniyle yaşlı ve hasta milletvekillerinin işkence ve kötü muameleye maruz kaldığını ileri sürmüştür. Bununla birlikte başvurucunun kendisinin hasta ya da yaşlı olduğuna dair bir iddiası bulunmamaktadır. Bu nedenle başvurucunun ihlale neden olduğunu ileri sürdüğü kamusal işlem veya eylemden kişisel olarak etkilenmediği anlaşılmaktadır.

19. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Zorla Çalıştırma Yasağının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

20. Anayasa'nın 18. maddesinde zorla çalıştırma yasağıyla birlikte angaryanın da yasak olduğu belirtilmiştir. Sözleşme'de yer almayan bu ifade, Anayasa'nın 18. maddesinin gerekçesinde "kişinin emeğinin karşılığını almadan zorla çalıştırılması"; Anayasa Mahkemesinin çeşitli kararlarında da "bir maldan ya da bir kişinin çalışmasından karşılıksız yararlanma" şeklinde tanımlanmıştır (AYM, E.2011/150, K.2013/30, 14/2/2013; E.2006/21, K.2006/38, 13/3/2006). Buna göre angarya, zorla çalıştırmanın bedel ödenmeksizin yaptırılan şekli olarak kabul edilebilir. Dolayısıyla angarya yasağı ile ilgili şikâyetlerin de zorla çalıştırma yasağı kapsamında incelenmesi gerekir (Halil Üstündağ, B. No: 2013/5062, 14/1/2014,§ 24).

21. Anayasa Mahkemesi zorla çalıştırmayı üstün bir iradenin buyurmasıyla kişinin serbest iradesine aykırı olarak ve yaptırım tehdidi altında yapmış olduğu çalışma olarak tanımlamaktadır (Yasemin Balcı [GK], B. No: 2014/8881, 25/7/2017, § 63).

22. Somut olayda milletvekili olan başvurucu, uzun çalışma saatleri nedeniyle kendisinin de arasında olduğu tüm milletvekillerinin zorla çalıştırma ve angarya yasağına aykırı çalıştırıldığını iddia etmiştir. Anayasa Mahkemesi içtihadında benimsenen ilkeler çerçevesinde başvurucunun iddiası değerlendirildiğinde başvurucunun milletvekilliği görevini yapmasının iradesi dışında, bir tehdit veya baskı sonucu gerçekleştiğine dair bir iddiası bulunmamaktadır. Esasen başvurucu, milletvekilliği görevinin katlanılmazlığından değil bu görev esnasında uzun çalışma sürelerine maruz kalmaktan şikâyet etmektedir.

23. Açıklanan gerekçelerle zorla çalıştırma yasağı hususunda bir müdahalenin olmadığı açık olduğundan başvurunun bu kısmının da diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. İşkence ve kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Zorla çalıştırma yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 29/11/2018 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.