I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, 25. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Seçimi’nde bağımsız aday olmak istenilen seçim bölgesinin değiştirilmesi talebinin Yüksek Seçim Kurulu tarafından reddedilmesinin seçilme hakkını ihlal ettiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 15/4/2015 tarihinde Anayasa Mahkemesine doğrudan yapılmıştır. Dilekçe ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesi neticesinde başvurunun Komisyona sunulmasına engel teşkil edecek bir eksikliğinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

3. İkinci Bölüm Birinci Komisyonunca 5/5/2015 tarihinde, başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına gönderilmesine karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar

4. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

5. Başvurucu, 7/4/2015 tarihinde İstanbul İl Seçim Kurulu Başkanlığına verdiği dilekçe ile 7 Haziran 2015 tarihinde yapılacak olan 25. Dönem Milletvekili Genel Seçimi’nde İstanbul ili 2. seçim çevresinden bağımsız milletvekili adayı olabilmeyi talep etmiştir.

6. Daha sonra başvurucu 9/4/2015 tarihli dilekçesi ile Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanlığına gönderilmek üzere İstanbul İl Seçim Kurulu Başkanlığına başvuruda bulunarak İstanbul ili 2. seçim çevresinden yaptığı bağımsız milletvekili adaylığı başvurusunun maddi hataya dayandığını belirtmiştir. Başvurucu dilekçesinde kendi sorumluluğu dışında meydana gelen maddi bir hata nedeniyle ailesinin ve kendisinin Bursa ili seçmen listesine kayıt edildiğini, durumu 9/4/2015 tarihinde öğrendiğini, bu nedenle anılan adaylık başvurusunun Bursa ili olarak değiştirilmesini talep etmiştir.

7. YSK 9/4/2015 tarihli kararı ile 7 Haziran 2015 Pazar günü yapılacak olan 25. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde uygulanacak seçim takviminde, bağımsız aday olarak katılmak isteyenlerin en geç 7 Nisan 2015 Salı günü saat 17.00'ye kadar ilgili il seçim kurulu başkanlıklarına bizzat başvurmalarının gerektiği ve bu nedenle başvurunun süresinde olmadığı gerekçesiyle talebin reddine karar vermiştir.

8. Başvurucu, YSK tarafından verilen kararı 11/4/2015 tarihinde öğrendiğini beyan etmiş olup 15/4/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

B. İlgili Hukuk

9. 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un 11. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

“Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler salt çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçerler.

Yüksek Seçim Kurulu üyelerinin görev süresi altı yıldır. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir.

Yeni üyelerin tamamının seçilmelerine kadar eski üyeler görevlerine devam ederler.

Başkanvekili, başkanlık görevlerinin yapılmasında başkana yardım ve bulunmadığı zaman ona vekillik eder. Başkanvekilinin de engeli halinde, asıl üyelerin en yaşlısı başkanlık görevini yerine getirir.

Her yenileme seçiminden sonra, Yüksek Seçim Kuruluna Yargıtay ve Danıştay'dan seçilmiş üyeler arasından ad çekme ile ikişer yedek üye ayrılır. Başkan ve başkanvekili ad çekmeye girmezler.

…”

10. 298 sayılı Kanun’un 110. maddesi şöyledir:

“Bu kanunda gösterilen kurulların veya kurul başkanlarının kesin olmayan kararlarına karşı seçme yeterliğine sahip yurttaşlar, siyasi partiler veya bunların tüzüklerine göre kuruluş kademelerinin başkanları veya vekilleri, müşahitler, adaylar ve Cumhuriyet Senatosu üyeleri ile milletvekilleri itiraz edebilirler.”

11. 298 sayılı Kanun’un 111. maddesi şöyledir:

“Bu kanunda, kurulların kesin olduğu yazılı bulunmayan kararlarına karşı, her kurulun bağlı olduğu üst kurul, itiraz merciidir

Yüksek Seçim Kurulunun re'sen veya itiraz üzerine vereceği kararlar kesindir.”

12. 298 sayılı Kanun’un 132. maddesi şöyledir:

“Yüksek Seçim Kurulu evrak üzerinde, incelemeler yapar. Ayrıca lüzum gördüğü bilcümle tahkik ve her türlü tetkik işlemlerini de yapar. Gerekli mercilerden her türlü bilgi ve belgeleri ister. Bu mercilerin, en kısa bir zamanda ve en geç yedi gün içinde istenilen bilgi ve belgeyi vermeleri mecburidir.

Kurul başkanı, lüzum ve ihtiyaca göre, bu işlerde çalışmak üzere, Yargıtay ve Danıştay memurlarını da vazifelendirebilir.

İtiraz dilekçesinin bir sureti, tutanağına itiraz edilene tebliğ olunur. Tutanağına itiraz olunan kimse, isterse yazı ile savunabileceği gibi, isteği üzerine, Yüksek Seçim Kurulunun tayin edeceği günde bizzat veya bir vekil marifetiyle kendini kurul huzurunda savunabilir. Kurul, yapılan itiraz ve ihbarları kendisine verildiği tarihten itibaren en geç üç ay içinde bir karara bağlar.

Kurulun kararı kesindir. Aleyhine hiçbir mercie ve kanun yoluna başvurulamaz.

Seçimin özelliğine göre seçim sonuçları hakkında kesin karar vermeye yetkili mercie yapılacak itirazlarda da yukarıki 1 inci ve 3 üncü fıkralar hükümleri uygulanır.

Ancak, bu kurul itirazları onbeş gün içinde kesin karara bağlar.

Yukarıki fıkralarda yazılı kararlar aleyhine hiçbir mercie ve kanun yoluna başvurulamaz.

Tutanakların iptali halinde özel kanunlarındaki hükümler uygulanır.”

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

13. Mahkemenin 19/11/2015 tarihinde yapmış olduğu toplantıda, başvurucunun 15/4/2015 tarihli ve 2015/6402 numaralı bireysel başvurusu incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

14. Başvurucu, 7/4/2015 tarihinde İstanbul ili 2. seçim bölgesinden bağımsız milletvekili adayı olmak için başvuru yaptığını, 9/4/2015 tarihinde YSK'nın sorgulama sistemine baktığında kendisi ile ailesinin seçmen kayıtlarının Bursa ili Kestel ilçesinde göründüğünü, kendisinin bağımsız milletvekili adayı olmasından dolayı dilediği seçim bölgesinde oy kullanabileceğini ancak ailesinin farklı bir seçim bölgesine kayıtlı olmasından dolayı kendisine destek olamayacağını, bu sebeple İstanbul İl Seçim Kurulu Başkanlığı vasıtasıyla YSK'ya başvurarak adaylığının Bursa ili olarak değiştirilmesini talep ettiğini, İstanbul İl Seçim Kurulu tarafından talebi hakkında bir karar verilmesi gerekirken herhangi bir değerlendirme yapılmadan dilekçesinin YSK'ya gönderildiğini, diğer taraftan YSK'nın 9/4/2015 tarihli kararında 3/4/2015 tarihinde seçim çevresi değişikliği talep ettiği bilgisinin yer aldığını oysa kendisinin 7/4/2015 tarihinde adaylık başvurusu yaptığı dikkate alındığında belirtilen tarihte seçim çevresi değişikliği talebinde bulunmuş olmasının mümkün olamayacağını, ayrıca 2015/68 olan başvuru numarasının YSK'nın anılan kararında 2015/47 olarak yer aldığını, bu durumun dilekçesinin okunmadığını gösterdiğini, YSK'nın siyasi partilere tanıdığı düzeltme hakkını bağımsız aday olarak kendisine tanımadığını belirterek seçim çevresi değişikliği talebinin reddedilmesi nedeniyle Anayasa'nın 10., 36., 67. ve 74. maddelerinde güvence altına alınan haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüş ve 25. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’ne ilişkin liste kesinleşmeden kendisinin Bursa ilinden bağımsız aday olarak gösterilmesi talebinde bulunmuştur.

B. Değerlendirme

15. Başvuru formu ve ekleri incelendiğinde başvurunun, seçilme hakkının ihlali iddiasına yönelik olduğu görülmektedir. Başvurucu her ne kadar Anayasa’nın 10., 36., 67. ve 74. maddelerinin ihlal edildiğini ileri sürmüş ise de iddialarının özü, bağımsız aday olmak istediği seçim bölgesinin değiştirilmesi talebinin reddedilmesi ile ilgilidir. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Bu sebeple başvurucunun bütün iddialarının seçilme hakkı çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir.

16. Anayasa'nın 148. maddesinin üçüncü fıkrası şöyledir:

"Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır."

17. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un “Bireysel başvuru hakkı” kenar başlıklı 45. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

“Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.”

18. Anılan Anayasa ve Kanun hükmüne göre Anayasa Mahkemesine yapılan bir bireysel başvurunun esasının incelenebilmesi için kamu gücü tarafından müdahale edildiği iddia edilen hakkın, Anayasa’da güvence altına alınmış olmasının yanı sıra Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Sözleşme) ve Türkiye’nin taraf olduğu ek protokollerin kapsamına da girmesi gerekir. Bir başka ifadeyle Anayasa ve Sözleşme’nin ortak koruma alanı dışında kalan bir hak ihlali iddiasını içeren başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi mümkün değildir (Onurhan Solmaz, B. No: 2012/1049, 26/3/2013, § 18).

19. Anayasa Mahkemesi, serbest seçim hakkı yönünden Anayasa ve Sözleşme’nin ortak koruma alanının “yasama organı” seçimleri ile sınırlı olduğuna karar vermiş ve bunun dışındaki seçimlere ilişkin başvuruları “konu bakımından” yetkisi dışında görmüştür (Nejdet Atalay, B. No: 2014/184, 16/7/2014; Mansur Yavaş ve Cumhuriyet Halk Partisi, B. No: 2014/5425, 23/7/2014; Mustafa Ekici, B. No: 2014/13675, 8/9/2014; Ahmet Çalışkan, B. No: 2014/11717, 4/11/2014). Başvurucunun 25. Dönem Milletvekili Genel Seçimine ilişkin iddialarının “yasama organı” seçimlerine ilişkin olduğu ve bu bağlamda Anayasa Mahkemesinin yetkisi kapsamında olduğu hususunda herhangi bir tereddüt yoktur.

20. Anayasa’nın “Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette bulunma hakları” başlıklı 67. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

“Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak, seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasî parti içinde siyasî faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir.”

21. Anayasa'nın 79. maddesinin birinci ve ikinci fıkraları şöyledir:

“Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.

Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzluklar, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçimi tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.”

22. 6216 sayılı Kanun'un "Bireysel başvuru hakkı" kenar başlıklı 45. maddesinin (3) numaralı fıkrası şöyledir:

"(3) Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz."

23. Anayasa’nın 79. maddesinin ikinci fıkrasının son cümlesi ile YSK kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamayacağı kabul edilmiş, 6216 sayılı Kanun’un 45. maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince de Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemlerin bireysel başvuru konusu olamayacağı belirtilmiştir.

24. Öte yandan Anayasa’nın 79. maddesinde seçimlerin yargı organlarının yönetim ve denetimi altında yapılacağı ve anılan ifadenin hemen ardından gelen fıkrada, bu yönetim ve denetimle görevli organın YSK olduğu belirtilmiştir. Anayasa’nın 79. maddesinin gerekçesinde ise “…Yüksek Seçim Kurulu kararlarının kesinliği ve bunlara uyulması tereddütlere yol açtığından bu maddeye Yüksek Seçim Kurulu kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamayacağı esası getirilmiştir.” denilmiştir. Gerekçeden de anlaşılacağı üzere Anayasa koyucu, YSK kararlarının kesin olmasını ve bu kararlar aleyhine başka merci ve kanun yollarına başvurulmamasını öngörmüştür (Atila Sertel [GK], B. No: 2015/6723, 14/7/2015, § 39; Oğuz Oyan [GK], B. No: 2015/8818, 14/7/2015, § 27).

25. Anayasa’nın 79. maddesinin ikinci fıkrasının son cümlesinde geçen “Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.” hükmü ile 298 sayılı Kanun’un 132. maddesinde geçen “Kurulun kararı kesindir. Aleyhine hiçbir mercie ve kanun yoluna başvurulamaz.” hükmünde yer alan “merci” ifadesiyle başvurulacak idari ve yargısal tüm yer veya makamların kastedildiği anlaşılmaktadır ve Anayasa Mahkemesi de buna dâhildir. Buna göre anılan hükümler karşısında YSK kararlarının Anayasa Mahkemesi önünde bireysel başvuruya konu olması mümkün değildir (Atila Sertel, § 39; Oğuz Oyan, § 27).

26. Başvuru konusu olayda başvurucu, 7 Haziran 2015 tarihinde yapılacak 25. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Seçimi’nde maddi hata sonucu İstanbul ili 2. seçim çevresinden bağımsız aday olma başvurusunda bulunmuş ve başvurusunun Bursa ili olarak değiştirilmesini talep etmiştir. Ancak başvurucunun talebi seçim takvimi gözetilerek süresinde yapılmadığı gerekçesiyle YSK tarafından reddedilmiştir. Dolayısıyla başvurucunun iddialarının bireysel başvuruda incelenmesi mümkün değildir.

27. Açıklanan nedenlerle başvurunun, Anayasa'nın yargısal denetim dışında bıraktığı bir işleme karşı yapıldığı anlaşıldığından konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun konu bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde bırakılmasına

19/11/2015 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.