I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; 17/7/2004 tarihli ve 5233 sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun kapsamında yapılan başvuru ve bu başvuru sonucu verilen karar üzerine açılan iptal davasında hükmedilen tazminatın yeterli olmaması, bu kararlarda manevi tazminata hükmedilmemesi, açılan iptal davasında yargılamanın makul sürede sona erdirilmemesi ve ölüm olaylarının faillerinin tespit edilememesi nedenleriyle yaşam hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 21/11/2016 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvuruların kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla temin edilen belgelere göre ilgili olaylar özetle şöyledir:

7. Mardin'in Yeşilli ilçesi Dereyanı köyünde ikamet eden başvurucuların oğulları İ.Ö. ile Ç.Ö. 15/8/1994 tarihinde hayvan otlatmak için gittikleri Ziyaret Tepesi mevkiinde 26/6/1994 tarihinde güvenlik güçleri tarafından terör örgütü üyelerine yönelik düzenlenen operasyon sırasında kullanılan ancak patlamayan havan topu mermisi ile oynadıkları sırada meydana gelen patlama neticesinde hayatlarını kaybetmişlerdir.

A. Ölüm Olayı Hakkında Yürütülen Ceza Soruşturması Süreci

8. Yaşanan elim olayın ardından Mardin Cumhuriyet Başsavcılığı (Cumhuriyet Başsavcılığı) derhâl soruşturma başlatmıştır.

9. Kolluk görevlileri patlamadan sonra olay yerine intikal etmişler, olay yerinin krokisini çizmişler ve Tespit Tutanağı düzenlemişlerdir.

10. 16/8/1994 tarihinde yapılan ölü muayene işlemi sonucu düzenlenen Ölü Muayene ve Otopsi Tutanağı'nda, başvurucuların çocuklarının ölümünün patlamanın yol açtığı yaralanmaya bağlı olduğu ve klasik otopsiye gerek olmadığı belirtilmiştir.

11. Cumhuriyet Başsavcılığı olayla ilgili başvurucuların ve tanıkların ifadelerine başvurmuştur.

12. Cumhuriyet Başsavcılığı 15/9/1994 tarihinde, meydana gelen olayda üçüncü bir şahsın kusurunun bulunmadığı, kusurun müteveffalar İ.Ö. ve Ç.Ö.ye ait olduğu gerekçesiyle takipsizlik kararı vermiştir.

13. Başvurucular başvuru formunda, anılan takipsizlik kararına itiraz edip etmedikleri ve kararın hangi tarihte kesinleştiği hususunda herhangi bir bilgi vermemişlerdir.

B. 5233 Sayılı Kanun'a İstinaden Yapılan Başvuruyla İlgili Süreç

14. Başvurucular 18/11/2004 tarihli dilekçeyle Mardin Valiliği Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zarar Tespit Komisyonuna (Zarar Tespit Komisyonu) başvurmuş ve olay dolayısıyla uğradıklarını ileri sürdükleri zararların giderilmesini talep etmişlerdir.

15. Zarar Tespit Komisyonu 1/11/2005 tarihli kararıyla, İ.Ö. ile Ç.Ö.nün hayatlarını kaybetmelerine neden olan olayın kişilerin kendi kusurlarından kaynaklandığı gerekçesiyle başvurucuların tazminat taleplerinin reddine karar vermiştir.

16. Başvurucular, Zarar Tespit Komisyonunca verilen kararın iptali için dava açmışlar; başvuruculardan Methiye Özgüç'ün Diyarbakır 1. İdare Mahkemesine açtığı dava ile başvurucu Ahmet Özgüç'ün Diyarbakır 2. İdare Mahkemesine açtığı davada yetkisizlik kararları verilerek dosyalar Mardin İdare Mahkemesine gönderilmiştir.

1. Başvurucu Ahmet Özgüç'ün Açtığı Dava Yönünden

17. Başvurucu Ahmet Özgüç'ün açtığı davada Mardin İdare Mahkemesi 30/11/2007 tarihli kararıyla, davaya konu olayın PKK terör örgütü ile mücadele için atılan beş mermiden patlamayan ve arama sonucunda bulunmayan havan mermisinin patlaması sonucu meydana geldiğini belirterek olayın 5233 sayılı Kanun kapsamında kalması nedeniyle dava konusu işlemin iptaline, davanın kabulü ile davacının hak ettiği maddi tazminatın ödenmesine karar vermiştir.

18. Mardin Valiliğinin temyiz talebi üzerine Danıştay Onuncu Dairesi 13/10/2009 tarihli kararıyla, Mardin İdare Mahkemesinin 30/11/2007 tarihli kararının onanmasına karar vermiştir.

19. Bu karara karşı karar düzeltme talebini inceleyen Danıştay Onbeşinci Dairesi 23/12/2011 tarihli kararıyla, 5233 sayılı Kanun gereğince hükmedilen maddi zararın tazminine ilişkin hükmün onanmasına, faize ilişkin hükmün ise bozulmasına karar vermiştir. Bu şekilde kararın maddi tazminata ilişkin kısmı kesinleşmiştir. Faize ilişkin hükümle ilgili Mardin İdare Mahkemesi yaptığı yargılama sonucunda verdiği 23/3/2012 tarihli kararıyla, faizin Tazminat Komisyonun başvurunun reddine ilişkin verdiği karar tarihinden itibaren yürütülmesine karar vermiştir. Bu karara karşı kanun yoluna başvurulmadığından faize dair karar da kesinleşmiştir.

2. Başvurucu Methiye Özgüç'ün Açtığı Dava Yönünden

20. Başvurucu Methiye Özgüç'ün açtığı davada Mardin İdare Mahkemesi 19/2/2008 tarihli kararıyla, davaya konu olayın PKK terör örgütü ile mücadele için atılan beş mermiden patlamayan ve arama sonucunda bulunmayan havan mermisinin patlaması sonucu meydana geldiğini belirterek olayın 5233 sayılı Kanun kapsamında kalması nedeniyle dava konusu işlemin iptaline, davanın kabulü ile davacının hak ettiği maddi tazminatın ödenmesine, manevi tazminat isteminin ise reddine karar vermiştir.

21. Mardin Valiliğinin temyiz talebi üzerine Danıştay Onuncu Dairesi 13/10/2009 tarihli kararıyla, Mardin İdare Mahkemesinin 19/2/2008 tarihli kararının onanmasına karar vermiştir.

22. Bu karara karşı yasal süresi içinde karar düzeltme yoluna gidilmediğinden karar 23/2/2010 tarihinde kesinleşmiştir.

23. Başvurucular vekili, Zarar Tespit Komisyonunca hazırlanan 25/6/2010 tarihli sulhnameyi imzalayarak başvurucuların uğradıkları maddi zararın tamamının karşılandığını kabul ve taahhüt etmiştir.

C. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılan Başvuruyla İlgili Süreç

24. Başvurucular, oğullarının ölümlerine neden olan kişilerin belirlenip cezalandırılmadığını, Tazminat Komisyonu tarafından ödenen maddi tazminatın yetersiz olduğu gibi manevi tazminata da hükmedilmediğini, ayrıca idare mahkemeleri önündeki yargılamaların uzun sürdüğünü, yaşanan olaylar üzerine köylerini terk ettiklerini ileri sürerek 21/5/2010 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) başvurmuşlardır.

25. AHİM 10/11/2016 tarihli kararında; başvurucuların yakınlarının yaşamlarının korunması amacıyla yeterli tedbirin alınmadığına, maddi zararların tazmininin yetersiz olduğuna ve etkin bir ceza soruşturması yapılmadığına ilişkin şikâyetler yönünden açıkça dayanaktan yoksun olma; manevi zararların tazmin edilmediğine, idare mahkemelerindeki davaların makul sürede görülmediğine ve köylerinin terk etmeleri nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin şikâyetler yönünden başvuru yollarının tüketilmemesi; kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine ilişkin şikâyet yönünden de konu bakımından yetkisizlik nedenleriyle başvurunun kabul edilemez olduğu sonucuna varmıştır (Methiye ve Ahmet Özgüç/Türkiye (k.k.), B. No: 39649/10, 10/11/2016).

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

26. Mahkemenin 23/10/2019 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucuların İddiaları

27. Başvurucular; oğullarının ölümüyle ilgisi olan faillerin bulunamadığını, açtıkları davalar neticesinde kendilerine herhangi bir şekilde manevi tazminat ödenmediğini, Tazminat Komisyonu tarafından ödenen maddi tazminatın yetersiz olduğunu, idare mahkemelerinde açtıkları davaların makul sürede sonuçlandırılmadığını ileri sürmüşlerdir.

B. Değerlendirme

28. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un geçici 1. maddesinin (8) numaralı fıkrası şöyledir:

"Mahkeme, 23/9/2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceler."

29. Anılan hüküm gereğince Anayasa Mahkemesi 23/9/2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceler. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesinin zaman bakımından yetkisi ancak bu tarihten sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılan bireysel başvurularla sınırlıdır. Kamu düzenine ilişkin bu düzenleme karşısında anılan tarihten önce kesinleşmiş nihai işlem ve kararları da içerecek şekilde yetki kapsamının genişletilmesi mümkün değildir (G.S., B. No: 2012/832, 12/2/2013, § 14).

30. Anayasa Mahkemesinin zaman bakımından yetkisi için kesin bir tarihin belirlenmesi ve yetkisinin geriye yürür şekilde uygulanmaması hukuk güvenliği ilkesinin bir gereğidir (Zafer Öztürk, B. No: 2012/51, 25/12/2012, § 18).

31. Nihai işlem veya kararların anılan tarihten önce kesinleştiğinin tespiti hâlinde ilgili şikâyetler bakımından başvurunun kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir. Anayasa Mahkemesinin yargı yetkisine ilişkin bu tespitinin bireysel başvuru incelemesinin her aşamasında yapılabilmesi mümkündür (Korcan Pulatsü, B. No: 2012/726, 2/7/2013, § 32).

32. Başvuruya konu olayda, yürütülen ceza soruşturması 15/9/1994 tarihinde takipsizlik kararıyla neticelenmiştir. AİHM'in 11/10/2016 tarihli kararında, takipsizlik kararına itiraz edilmediği için kararın kesinleştiği belirtilmiştir.

33. Başvurucular Tazminat Komisyonuna yaptıkları başvuruların reddedilmesi üzerine Zarar Tespit Komisyonunca verilen kararın iptali için idare mahkemelerinde ayrı ayrı dava açmışlardır.

34. Başvurucu Ahmet Özgüç'ün açtığı iptal davası sonucu verilen hüküm Danıştay Onbeşinci Dairesinin 23/12/2011 tarihli kararıyla maddi tazminat yönünden, Mardin İdare Mahkemesinin 23/3/2012 tarihli kararıyla da faiz hükmü yönünden kesinleşmiştir.

35. Başvurucu Methiye Özgüç'ün açtığı iptal davası sonucu verilen hüküm ise Danıştay Onuncu Dairesinin verdiği 13/10/2009 tarihli karara karşı karar düzeltme yolunun kullanılmaması nedeniyle 23/2/2010 tarihinde kesinleşmiştir.

36. Başvurucular anılan kesin kararlar üzerine AİHM'e başvuruda bulunmuşlar ancak AİHM tarafından başvuru kabul edilemez bulunmuştur. Bu karar üzerine başvurucular herhangi bir idari ve yargısal merciye başvurmaksızın doğrudan Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapmışlardır. Dolayısıyla ihlal iddialarına konu yargı kararlarının Anayasa Mahkemesinin zaman bakımından yetkisinin başladığı 23/9/2012 tarihinden önce kesinleştiği anlaşılmaktadır.

37. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA 23/10/2019 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.