I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, bir basın açıklamasına katılmaları nedeniyle haklarında idari para cezası uygulanmasının suçta ve cezada kanunilik ilkesi ile başvurucuların toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme haklarını ihlal ettiği iddialarına ilişkindir.

2. Başvurucular, bir sendika tarafından 5/4/2017 tarihinde halk oylamasından on bir gün önce düzenlenen "Başkanlığa Hayır" konulu bir basın açıklamasına katılmıştır. Anılan etkinliğe katılarak "Eğitim ve Bilim Emekçileri Olarak 16 Nisan Referandumuna Hayır Diyoruz" ile başlayan bildirileri dağıtmak ve "Başkanlığa Hayır- Geleceğimiz İçin Hayır- Askerî ve Sivil Darbelere Hayır" şeklinde slogan atmak suretiyle sair propaganda eyleminde bulundukları gerekçesiyle başvurucular hakkında idari para cezası uygulanmıştır. Anılan cezaya dayanak kural olarak 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un 156. maddesi yollamasıyla 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu'nun 32. maddesi gösterilmiştir.

3. Başvurucuların itirazlarını inceleyen ilgili sulh ceza hâkimliği, uygulanan yaptırım kararlarının usul ve yasaya uygun olduğu gerekçesiyle itirazları reddetmiştir.

4. Başvurucular nihai hükmü 7/6/2018 tarihinde öğrendikten sonra 4/7/2018 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

A. Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesinin İhlal Edildiğine İlişkin İddia

5. Başvurucular kanun hükmünün geniş yorumlanarak cezalandırılmaları nedeniyle sendika hakkı ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğinden yakınmıştır.

6. Başvuru, suç ve cezaların kanuniliği ilkesi kapsamında incelenmiştir.

7. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun suç ve cezaların kanuniliği ilkesinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

8. Anayasa Mahkemesi olay ve olguları somut başvuruyla aynı nitelikte olan Sadık Türk ve Mehmet Şerif Özdemir (B. No: 2018/21459, 28/12/2021, §§ 48-62) kararında, 298 sayılı Kanun'un ilgili maddelerine dayanarak sair propaganda kabahatinden uygulanan idari para cezasının suç ve cezaların kanuniliği ilkesini ihlal edip etmediğini incelemiştir. Anılan kararda, 298 sayılı Kanun'da propagandanın ne olduğuna ve kimler tarafından gerçekleştirileceğine dair bir belirlemenin mevcut olmadığı, propaganda yasaklarının seçim sürecinde gerçekleştirilen propaganda faaliyetlerinin adil bir ortamda yürütülmesini sağlamak amacıyla siyasi partiler ve adaylara yönelik olduğu belirtilmiştir. Zikredilen kararda genel propaganda faaliyetleri ile özel propaganda faaliyetleri açıklanmış, o başvuruya konu basın açıklamasının halk oylamasından on bir gün önce yapılması nedeniyle 298 sayılı Kanun'da belirlenen (on günlük süre) özel propaganda faaliyetleri kapsamında olmadığı, 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na tabi bir eylem olduğu değerlendirilmiştir. Sonuç olarak başvurucuların 298 sayılı Kanun'da kabahat olarak öngörülmemiş fiilleri nedeniyle kamu makamlarınca yoruma dayalı olarak idari para cezası ile cezalandırılmalarının Anayasa'nın 38. maddesinde düzenlenen suçta ve cezada kanunilik ilkesini ihlal ettiği kanaatine varılmıştır (Sadık Türk ve Mehmet Şerif Özdemir, §§ 48-62). Somut başvuruya ilişkin olayda da Sadık Türk ve Mehmet Şerif Özdemir kararındaki değerlendirme ve kabulden ayrılmayı gerektiren bir durum olmadığı değerlendirilmiştir.

9. Açıklanan gerekçelerle suçta ve cezada kanunilik ilkesinin ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

B. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

10. Başvurucular basın açıklamalarının barışçıl şekilde gerçekleştiğini, kamu düzeninin bozulmadığını iddia etmiş; uygulanan idari yaptırımın toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlenme hakkını sınırladığını, yerel mahkemelerin aynı olaylara ilişkin farklı kararlar vermesinin hukuki belirlilik ilkesini zedelediğini, müdahalenin ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı, sendika hakkı ile adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini ileri sürmüştür.

11. Başvuru toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı kapsamında incelenmiştir.

12. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

13. Anayasa Mahkemesi, Sadık Türk ve Mehmet Şerif Özdemir kararında, somut başvuruyla aynı nitelikteki olayın değerlendirilmesinde uygulanacak anayasal ilkeleri belirlemiş ve başvuruya konu müdahalenin kanunilik şartını sağlayıp sağlamadığını incelemiştir. Anılan kararda "Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi" başlığı altında yapılan değerlendirmelere atıf yapılarak başvurucuların toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına yapılan müdahalenin kanunla öngörülmediği kanaatine ulaşılmıştır (Sadık Türk ve Mehmet Şerif Özdemir, §§ 70-73). Somut başvuruya ilişkin olayda Sadık Türk ve Mehmet Şerif Özdemir kararındaki değerlendirme ve kabulden ayrılmayı gerektiren bir durum olmadığı değerlendirilmiştir.

14. Açıklanan gerekçelerle toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

15. Başvurucular, ihlalin tespiti ile 5.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

16. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercii tarafından yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan , B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019,§§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) , B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

17. İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Suçta ve cezada kanunilik ilkesinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

2. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. 1. Anayasa’nın 38. maddesinde güvence altına alınan suçta ve cezada kanunilik ilkesinin İHLAL EDİLDİĞİNE,

2. Anayasa’nın 34. maddesinde güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin suçta ve cezada kanunilik ilkesi ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Antalya 1. Sulh Ceza Hâkimliği (2017/4741 D.İş) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucuların tazminat taleplerinin REDDİNE,

E. 294,70 TL harç ve 18.800 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 19.094,70 TLyargılama giderinin başvuruculara MÜŞTEREKEN ÖDENMESİNE,

F. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucuların Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 2/11/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.