I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, ceza ve hukuk davalarında yargılamaların uzun sürmesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 4/4/2019 tarihinde yapılmıştır. Komisyon, makul sürede yargılanma hakkına ilişkin şikâyetlerin kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

3. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

4. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde ilgili olaylar özetle şöyledir:

5. Başvurucu vekilinin bireysel başvuru formundaki beyanda başvurucunun, ticari ilişkisine dayanarak aldığı senedin bedelinin ödenmemesi üzerine icra müdürlüğüne başvurduğu ve takip borçlusunun senette yasal temsilcilerin imzasının bulunmadığı gerekçesiyle hem Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunduğu hem menfi tespit davası açtığı ifade edilmiştir.

A. Ceza Yargılamasındaki Süreç

6. Başvurucu, hakkında başlatılan soruşturma kapsamında 24/2/2011 tarihinde şüpheli sıfatıyla ifadesi alınmıştır.

7. Başvurucunun da aralarında bulunduğu bazı şüpheliler hakkında, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının 19/9/2011 tarihli iddianamesi ile İstanbul 4. Ağır Ceza Mahkemesinde (Ceza Mahkemesi) dolandırıcılık suçundan kamu davası açılmıştır.

8. Ceza Mahkemesi, 22/1/2014 tarihli kararı ile başvurucu hakkında beraat kararı vermiştir. Kararın temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 15. Ceza Dairesince 25/6/2018 tarihinde karar bozulmuş ve Ceza Mahkemesince 19/1/2022 tarihinde nitelikli dolandırıcılığa teşebbüs suçundan başvurucunun cezalandırılmasına karar verilmiştir. Bireysel başvurunun esas incelemesinin yapıldığı tarih itibarıyla UYAP üzerinden yapılan incelemede dosyanın temyiz aşamasında derdest olduğu anlaşılmıştır.

B. Hukuk Yargılamasındaki Süreç

9. Başvurucunun icra takibi başlatmasının ardından takip borçlusunca 14/2/2011 tarihinde Gaziantep 1. Asliye Ticaret Mahkemesinde (Hukuk Mahkemesi) menfi tespit davası açılmıştır. Dava dilekçesinin başvurucuya ne zaman tebliğ edildiği anlaşılamamakla birlikte 3/5/2011 tarihli ikinci celsede başvurucu vekili Hukuk Mahkemesine vekaletname ve cevap dilekçesi sunmuştur.

10. Hukuk Mahkemesince 28/2/2013 tarihli kararıyla davanın reddine karar verilmiş, kararın temyizi üzeri 17/12/2014 tarihinde Yargıtay 19. Hukuk Dairesi tarafından karar bozulmuş, Hukuk Mahkemesince yeniden yapılan yargılamada 27/11/2019 tarihinde davanın kısmen kabulüne, kısmen reddine karar verilmiştir.

11. Hukuk Mahkemesince verilen kararın temyizi üzerine Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin (Hukuk Dairesi) 23/6/2021 tarihli kararıyla karar yeniden bozulmuştur. Başvurucu 2/8/2021 havale tarihli dilekçesi ile karar düzeltme talebinde bulunmuştur. Bireysel başvurunun esas incelemesinin yapıldığı tarih itibarıyla UYAP üzerinden yapılan incelemede, Hukuk Dairesi 31/3/2022 tarihli kararıyla karar düzeltme isteminin kabulüyle 23/6/2021 tarihinde verilen kararın başvurucu yönünden kaldırılarak başvurucu yararına bozulmasına karar vermiştir.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

12. Anayasa Mahkemesinin 16/6/2022 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

13. Başvurucu, bireysel başvuru konusu yargılamaların uzun sürmesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

14. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

a. Ceza Yargılamasına İlişkin Süre Yönünden

15. Ceza yargılamasının süresi tespit edilirken sürenin başlangıç tarihi olarak bir kişiye suç işlediği iddiasının yetkili makamlar tarafından bildirildiği veya isnattan ilk olarak etkilendiği arama ve gözaltı gibi birtakım tedbirlerin uygulandığı tarih; sürenin sona erdiği tarih olarak ise suç isnadına ilişkin nihai kararın verildiği, yargılaması devam eden davalar yönünden ise Anayasa Mahkemesinin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin şikâyetle ilgili kararını verdiği tarih esas alınır (B.E., B. No: 2012/625, 9/1/2014, § 34).

16. Ceza yargılamasının süresinin makul olup olmadığı değerlendirilirken yargılamanın karmaşıklığı ve kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun yargılamanın süratle sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar dikkate alınır (B.E., § 29).

17. Bu şekilde anılan ilkeler ve Anayasa Mahkemesinin benzer başvurularda verdiği kararlar dikkate alındığında somut olayda başvurucunun şüpheli sıfatıyla ifadesinin alındığı 24/2/2011 tarihi ile ceza davasının derdest olduğu ve bireysel başvurunun esas incelemesinin yapıldığı 16/6/2022 tarihi arasında geçen 11 yıl 3 ay 20 gün sürenin makul olmadığı sonucuna varmak gerekir.

18. Açıklanan gerekçelerle ceza yargılamasına ilişkin süre yönünden Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

b. Hukuk Yargılamasına İlişkin Süre Yönünden

19. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin yargılamanın süresi tespit edilirken sürenin başlangıç tarihi olarak davanın ikame edildiği tarih; sürenin sona erdiği tarih olarak -çoğu zaman icra aşamasını da kapsayacak şekilde- yargılamanın sona erdiği tarih, yargılaması devam eden davalar yönünden ise Anayasa Mahkemesinin makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin şikâyetle ilgili kararını verdiği tarih esas alınır (Güher Ergun ve diğerleri, B. No: 2012/13, 2/7/2013, §§ 50, 52).

20. Medeni hak ve yükümlülüklerle ilgili uyuşmazlıklara ilişkin yargılama süresinin makul olup olmadığı değerlendirilirken yargılamanın karmaşıklığı ve kaç dereceli olduğu, tarafların ve ilgili makamların yargılama sürecindeki tutumu ve başvurucunun yargılamanın süratle sonuçlandırılmasındaki menfaatinin niteliği gibi hususlar dikkate alınır (Güher Ergun ve diğerleri, §§ 41, 45).

21. Anılan ilkeler ve Anayasa Mahkemesinin benzer başvurularda verdiği kararlar dikkate alındığında somut olayda davanın açıldığı 14/2/2011 tarihi ile hukuk davasının derdest olduğu ve bireysel başvurunun esas incelemesinin yapıldığı 16/6/2022 tarihi arasında geçen 11 yıl 4 ay 2 gün yargılama süresinin makul olmadığı sonucuna varmak gerekir.

22. Açıklanan gerekçelerle hukuk yargılamasına ilişkin süre yönünden de Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3. 6216 Sayılı Kanun'un 50. Maddesi Yönünden

23. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 50. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

 “(1) Esas inceleme sonunda, başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da edilmediğine karar verilir. İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yapılması gerekenlere hükmedilir. …

 (2) Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararından kaynaklanmışsa, ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırmak için yeniden yargılama yapmak üzere dosya ilgili mahkemeye gönderilir. Yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmayan hâllerde başvurucu lehine tazminata hükmedilebilir veya genel mahkemelerde dava açılması yolu gösterilebilir. Yeniden yargılama yapmakla yükümlü mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında açıkladığı ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldıracak şekilde mümkünse dosya üzerinden karar verir.”

24. Başvurucu, ihlalin tespiti ile maddi ve manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi talebinde bulunmuştur.

25. Somut olayda başvurucu hakkındaki her iki yargılama yönünden ayrı ayrı makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna varılmıştır.

26. İhlal tespitiyle giderilemeyecek olan manevi zararı karşılığında başvurucuya ceza yargılaması için net 40.500 TL, hukuk yargılaması için net 54.000 TL manevi tazminatın ödenmesine karar verilmesi gerekir.

27. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 364,60 TL harç ve 4.500 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 4.864,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ödenmesine karar verilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan makul sürede yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Başvurucuya ceza yargılaması için net 40.500 TL, hukuk yargılaması için net 54.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ilişkin diğer taleplerin REDDİNE,

D. 364,60 TL harç ve 4.500 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 4.864,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

E. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemelerde gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın birer örneğinin bilgi için İstanbul 4. Ağır Ceza Mahkemesine (E.2018/319, K.2022/15) ve Gaziantep 1. Asliye Ticaret Mahkemesine (E.2015/492, K.2019/1525) GÖNDERİLMESİNE,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 16/6/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.