I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, mezun olunan askerî lise sonrasında devam edilecek harp okulunun kapatılması nedeniyle askerî eğitimin sürdürülememesi üzerine açılan davanın incelenmeksizin reddedilmesi nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucular, Heybeliada Deniz Askeri Lisesinden 2016 yılında mezun olmuştur.

3. 15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan darbe teşebbüsünün ardından çıkarılan 25/7/2016 tarihli ve 669 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması ve Milli Savunma Üniversitesi Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname'nin (669 sayılı KHK) 104. maddesinde harp akademilerinin, askerî liselerin ve astsubay hazırlama okullarının kapatılmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır.

4. Başvurucular; askerî lise mezuniyetleri sonrasında eğitimlerine devam edecekleri harp okullarının kapatılması nedeniyle subay olmalarının engellediği, zorunlu olarak başka bir üniversiteye kayıt yaptırmak zorunda bırakıldıkları gerekçeleriyle askerî okulların kapatılmasına ilişkin işlemin iptali talebiyle dava açmıştır.

5. Mahkemeler, davaların incelenmeksizin reddine karar vermiştir. Kararlarda, askerî okulların kapatılmasının doğrudan kanun niteliği taşıyan bir hukukî düzenleme olan 669 sayılı KHK ile tesis edildiği, başvurucuların durumunu etkileyen idari davaya konu olabilecek bir işlemin varlığından söz etme imkânı bulunmadığı belirtilmiştir. Kararlar, kanun yolu incelemesinden geçerek kesinleşmiştir.

6. Başvurular süresinde yapılmıştır. Komisyonca,2019/16979 numaralı başvurunun konu yönünden irtibatı nedeniyle 2019/15449 numaralı başvuru ile birleştirilmesine ve kabul edilebilirlik incelemesinin 2019/15449 numaralı başvuru üzerinden Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

7. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucuların adli yardım taleplerinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

8. Başvurucular; subay olmak amacıyla askerî liseyi bitirdiklerini, eğitim görecekleri Deniz Harp Okulu kapatıldığı için subay olma hakkının ellerinden alındığını, yönlendirildikleri sivil üniversitelerin subay olma beklentilerini karşılamadığını ileri sürerek eğitim haklarının, sivil üniversiteye kapatılan askerî okuldan geçiş yaptıklarına ilişkin kayıttan kaynaklanan ön yargı nedeniyle masumiyet karinelerinin, esasa ilişkin yargılama yapılmaması nedeniyle adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

9. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde, başvurucuların temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edilip edilmediği konusunda yapılacak incelemede Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. Bakanlık görüşünün ekinde yer alan Millî Savunma Bakanlığı yazısında; başvurucular hakkındaki işlemlerin 669 sayılı KHK uyarınca tesis edildiği, idareye herhangi bir değerlendirme yapma hakkı tanınmadığı, söz konusu yasama işleminin iptal davasına konu edilemeyeceği, bu yasama işlemine karşı yapılan bireysel başvurunun da reddedilmesi gerektiği ileri sürülmüştür. Başvurucular, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

10. Anayasa Mahkemesinin İhsan Korkmaz (B. No: 2019/15190, 2/4/2024) kararına konu olayda, başvurucu 2014-2015 eğitim öğretim döneminde Deniz Harp Okulunda eğitimine başlamıştır. Başvurucu, dört yıllık okulunun üçüncü sınıfına geçmişken 669 sayılı KHK uyarınca askerî okulların kapatılması üzerine başvurucunun okulla ilişiği kesilmiştir. Başvurucu, durumuna uygun başka bir okula nakledilmiştir. Başvurucu, askerî öğrencilikten çıkarılma işleminin ve dayanağı 669 sayılı KHK maddelerinin iptali talebiyle açtığı davanın incelenmeksizin reddedilmesi üzerine kamu hizmetine girme, mülkiyet, adil yargılanma ve etkili başvuru haklarının ihlal edildiği iddialarıyla bireysel başvuru yapmıştır (İhsan Korkmaz, § 31).

11. Anayasa Mahkemesi İhsan Korkmaz kararında, başvurucunun tüm ihlal iddialarının Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı yönünden incelenmesi gerektiği değerlendirilmiş (İhsan Korkmaz, § 36) ve başvurunun konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğu sonucuna ulaşmıştır. Kararın gerekçesinde; darbe girişimi sonrasında askerî eğitimin düzenlenmesinde, askerî okulların kapatılmasında ve ara sınıftaki öğrencilerin başka okullara nakledilmesinde kamu hukukunun ağır bastığı, bu bağlamda askerî öğrencilik statüsünün korunmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6. maddesinin medeni yönünün kapsamı dışında kaldığı, anılan statünün korunmasının medeni bir hak olmadığı belirtilmiştir (İhsan Korkmaz, §§ 47-49).

12. Somut olayda, başvurucuların askerî liseden sonra eğitim almayı beklediği harp okulunun kapatılması üzerine askerî öğrenciliğe devam etmek amacıyla dava açtıkları görülmektedir. Başvurucuların tüm ihlal iddialarının İhsan Korkmaz kararında olduğu gibi adil yargılanma hakkı yönünden incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Başvurucuların; sivil bir üniversitede eğitimlerine devam edemedikleri yönünde bir iddialarının olmadığı aksine yargılama sürecindeki dilekçelerinde sivil üniversiteye kayıt yaptırmak zorunda bırakıldıklarını, başvuru formlarında ise askerî okullarda öğrenim görenlerin sivil üniversitelere kayıt ve geçiş yaptırmalarının öngörüldüğünü, sivil üniversiteye yönlendirildiklerini ifade ettikleri görülmektedir. Her ne kadar başvurucular -liseden mezun olmaları nedeniyle- İhsan Korkmaz kararından farklı olarak başka bir okula nakledilmemiş olsa da askerî öğrencilik statüsünün korunması amacıyla yapılan somut başvurularda İhsan Korkmaz kararından ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.

13. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucuların adli yardım taleplerinin kabulüne,

B. Başvurunun konu bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucuların yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 3/10/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.