I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, tutuklu olan başvurucunun mektuplarının Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi'ne kaydedilmesine karşı infaz hâkimliğine yapılan şikâyetin görev yönünden reddedilmesi nedeniyle özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Başvurucu, Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanmasına (FETÖ/PDY) üye olma suçundan ceza infaz kurumunda tutuklu olarak bulunduğu süreçte, kendisine gelen ve gönderdiği mektupların hiçbir yasal düzenlemeye dayanmadan ceza infaz kurumu tarafından Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemine (UYAP) kaydedilmesi uygulamasına son verilmesi amacıyla 15/8/2019 tarihinde infaz hâkimliğine şikâyette bulunmuştur. İnfaz hâkimliği; mektup ve faksların taranarak UYAP sistemine kaydedilmesinin Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün (CTE) yazıları doğrultusunda gerçekleştirildiği, CTE’nin işlemlerine karşı idari yargı yolunda dava açılması gerektiğinden bahisle 16/10/2019 tarihinde dilekçenin görev yönünden reddine karar vermiştir. Bu karara karşı başvurucunun yaptığı itiraz, ağır ceza mahkemesince 6/11/2019 tarihinde kesin olarak reddedilmiştir.

3. Başvurucu, nihai kararı 27/11/2019 tarihinde öğrendikten sonra 2/12/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Başvurucu, bireysel başvuruda bulunduktan sonra 16/12/2019 tarihinde tahliye edilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

6. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

7. Başvurucu; mektupların hiçbir ayrıma tabi tutulmadan ve sakıncalı olup olmadığı değerlendirilmeden UYAP sistemine süresiz şekilde kaydedilmesinin yasal bir dayanağının olmadığını, uygulamaya dayanak olan iç yazışmadan ibaret CTE yazılarının mevzuat mahiyetinde bulunmadığını öne sürmüştür. Başvurucuya göre mektup okuma komisyonunun denetimiyle aynı amaca ulaşılabilecekken sistematik olarak bütün mektupların UYAP'a kaydedilmesi demokratik toplumda gereklilik ve orantılılık koşullarını taşımamaktadır. Başvurucu 16/5/2001 tarihli ve 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu'nun 4.maddesi uyarınca infaz hâkimliğinin görevi kapsamında kalan ceza infaz kurumu uygulamasına karşı yaptığı şikâyetin idari yargı yerinin görevli olduğundan bahisle reddedildiğini belirterek haberleşme hürriyeti, özel hayata saygı hakkı ve adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini öne sürmüştür. Bakanlık görüşünde, mevzuat ve içtihada yer verilerek Anayasa Mahkemesince karar verilirken bunların dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı sunduğu cevap dilekçesinde başvuru formundaki beyanlarını yinelemiştir.

8. Başvuru, özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkı kapsamında incelenmiştir.

9. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

10. Başvurunun temeli, başvurucunun mektuplarının ceza infaz kurumu idaresi tarafından UYAP sistemine kaydedilmesine ilişkindir. Anayasa Mahkemesi Ümit Karaduman (B. No: 2020/20874, 2/2/2022) başvurusunda, mahpusların ceza hukuku bağlamındaki statülerine göre farklılık öngörülmeden, sakıncalı olup olmadığına bakılmaksızın tüm yazışmalarının sistematik bir şekilde UYAP'a kaydedilmesinin özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyetini ihlal ettiğine karar vermiştir. Kararın gerekçesinde yazışmaların ne kadar süreyle sistemde saklı tutulacağı, bunların üçüncü kişilerin erişimine ve kullanımına hangi şartlarda açılacağı, infaz kurumu tarafından hangi mercilerle paylaşılabileceği ile kişisel verilerin ve mahremiyetin nasıl korunacağı hususunda somut bir düzenlemenin bulunmadığı ifade edilmiştir. Kararda ayrıca idarenin takdir yetkisinin sınırlarını düzenleyen, muhatapların yetki aşımı ile keyfîliğe karşı yeteri kadar güvenceye sahip olmalarını sağlayacak niteliğe ve açıklığa sahip kuralların mevcut olmadığına işaret edilmiştir. 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 68. maddesinde 25/6/2021 tarihinde değişiklik yapılmıştır. Ancak somut olay bu değişiklikten önce gerçekleştiğinden anılan içtihadın uygulanabilir olduğu değerlendirilmiştir.

11. 4675 sayılı Kanun'un 4. maddesine göre infaz hâkimlikleri; hükümlü ve tutukluların ceza infaz kurumları ve tutukevlerine kabul edilmeleri, yerleştirilmeleri, barındırılmaları, ısıtılmaları ve giydirilmeleri, beslenmeleri, temizliklerinin sağlanması, bedensel ve ruhsal sağlıklarının korunması amacıyla muayene ve tedavilerinin yaptırılması, dışarıyla ilişkileri, çalıştırılmaları gibi işlem veya faaliyetlere ilişkin şikâyetleri inceler ve karara bağlar. Hükümlü ve tutukluların bu konularda infaz hâkimliğine yaptığı şikâyetlerin esasa girilmeden reddedilmesi nedeniyle yapılan başvurularda Anayasa Mahkemesi özel hayata saygı hakkı ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir (Meral Danış Beştaş (3), B. No: 2017/34087, 13/10/2020; Uğur Eldemir (2), B. No: 2018/26139, 15/3/2022).

12. Ceza infaz kurumlarındaki işlem, eylem ya da ihmallerin tutuklu ve hükümlülerin temel hak ve hürriyetlerine müdahale oluşturduğu iddiasıyla infaz hâkimliklerine yapılan şikâyetlerde yargı makamlarının yapacakları yorum, temel hak ve özgürlüklerin korunmasını sağlayan etkili başvuru yolunun bulunup bulunmadığının saptanmasında kilit rol oynamaktadır (Meral Danış Beştaş (3), § 45). Dolayısıyla başvurucunun mektuplarının UYAP’a kaydedilmesi konusundaki iddialarının da bu kapsamda ele alınması ve bir yargı merciince incelenmesi başvurucuya etkili bir başvuru yolunun sağlanması açısından önemlidir.

13. Somut olayda savunulabilir bir iddiası bulunan başvurucunun şikâyeti hakkında görevsizlik kararı verilmiştir. Bu karara karşı yapılan itiraz da ağır ceza mahkemesince reddedilmiştir. Başvurucunun şikâyet konusunun anılan mevzuat ile başvurucuyu etkileyen kurum uygulaması birlikte değerlendirildiğinde neden infaz hâkimliğinin görev alanına girmediği konusunda ikna edici bir gerekçe gösterilmemiştir. Bu durum başvurucunun savunulabilir nitelikteki özel hayata saygı ve haberleşme hürriyetine yönelik iddialarının incelenmesine ve etkili bir hukuk yolunun işletilmesine engel olmuştur.

14. Açıklanan gerekçelerle özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

15. Başvurucu; ihlalin tespiti, yeniden yargılama yapılması ve 100.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

16. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan , B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) , B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

17. Öte yandan Eski hâle getirme kuralı çerçevesinde ihlalin sonuçlarının bütünüyle ortadan kaldırılabilmesi için başvurucuya manevi zararları karşılığında net 10.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

C. Anayasa'nın 20. ve 22. maddelerinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkı ve haberleşme hürriyetiyle bağlantılı olarak Anayasanın 40. maddesinde düzenlenen etkili başvuru hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Kararın bir örneğinin etkili başvuru hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Silivri 1. İnfaz Hâkimliğine (E.2019/4203, K.2019/5229) GÖNDERİLMESİNE,

E. Başvurucuya net 10.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE, tazminata ilişkin diğer taleplerin REDDİNE,

F. 9.900 TL vekâlet ücretinden oluşan yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

G. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

H. Kararın bir örneğinin Silivri Ağır Ceza Mahkemesine (2019/2752 D. İş) ve Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 11/5/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.