I. BAŞVURU ÖZETİ

1. Başvuru, baro levhasına yazılma işlemine ilişkin iptal davasında hukuk kurallarının öngörülemez biçimde yorumlanması nedeniyle adil yargılanma hakkı kapsamındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, hâkim olarak görev yaptığı sırada Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Genel Kurulunca 23/7/2016 tarihli ve 29779 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 667 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararname'nin 3. maddesine dayanılarak meslekten çıkarılmıştır. Başvurucu, göreve iade edildikten sonra 12/4/2017 tarihinde istifa etmiştir.

3. Başvurucunun baro levhasına avukat olarak yazılma talebi Türkiye Barolar Birliği (TBB) Yönetim Kurulunun 1/6/2018 tarihli kararıyla uygun bulunmuştur.

4. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) söz konusu kararı bir daha görüşülmek üzere 11/8/2018 tarihli yazı ile TBB'ye geri göndermiştir. Geri gönderme gerekçesinde, başvurucu hakkında Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanmasına (FETÖ/PDY) üye olmak suçundan Antalya Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma yürütüldüğü ayrıca aynı sebeple Hakimler ve Savcılar Kurulunda soruşturma dosyaları olduğu belirtilmiştir.

5. TBB Yönetim Kurulu, Bakanlığın geri gönderme kararına uyarak başvurucunun baro levhasına yazılma talebini 14/9/2018 tarihli kararıyla reddetmiştir.

6. Başvurucu, baro levhasına yazılmamasına ilişkin TBB kararının ve Bakanlığın geri gönderme işleminin iptali istemiyle Bakanlık ve TBB'ye karşı iptal davası açmıştır.

7. Ankara 8. İdare Mahkemesi (Mahkeme) 29/3/2019 tarihli kararıyla davanın reddine karar vermiştir. Karar gerekçesinde, başvurucu hakkında FETÖ/PDY üye olma suçundan şüpheli sıfatıyla yürütülen soruşturmanın devam ettiği belirtilmiştir.

8. Başvurucunun istinaf talebi Ankara Bölge İdare Mahkemesi 12. İdari Dava Dairesinin (Bölge İdare Mahkemesi) 4/12/2019 tarihli kararıyla kesin olarak reddedilmiştir. Kararda, Mahkeme kararının gerekçesine ek olarak başvurucunun FETÖ/PDY'ye üye olmak suçundan Antalya 9. Ağır Ceza Mahkemesinde yargılamasının devam ettiği belirtilmiştir.

9. Nihai karar başvurucuya 27/12/2019 tarihinde tebliğ edilmiştir. Başvurucu 30/12/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

10. Başvurucu hakkında FETÖ/PDY'ye üye olmak suçundan Antalya Cumhuriyet Başsavcılığınca yürütülen soruşturmada hazırlanan 19/4/2019 tarihli iddianame Antalya 9. Ağır Ceza Mahkemesince 30/4/2019 tarihinde kabul edilerek kovuşturmaya başlanmıştır. Anılan Mahkemenin 6/4/2021 tarihli kararıyla başvurucuya 6 yıl 3 ay hapis cezası verildiği, kararın kesinleşmediği anlaşılmıştır.

II. DEĞERLENDİRME

A. Adil Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

11. Başvurucu; hukuk kurallarının öngörülemez biçimde yorumlanması ve idari işlemin hukuka uygunluğunun denetiminin işlem tarihine göre yapılmaması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir. Bakanlık görüşünde; baro levhasına yazılma talebinde bulunduğu dönemde başvurucu hakkında FETÖ/PDY'ye üye olmak suçundan başlatılan ceza kovuşturmasının devam ettiği belirtilmiştir. Başvurucu cevabında, idari işlemin hukuka uygunluğunun denetiminin işlem tarihi itibarıyla yapılması gerektiği ifade edilmiştir.

12. Başvurunun hakkaniyete uygun yargılanma hakkı kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

13. Somut olayda, başvurucunun baro levhasına yazılma talebinin reddine ilişkin Mahkeme kararının gerekçesinin başvurucu hakkında devam eden soruşturma olduğu, Bölge İdare Mahkemesi kararında ise başvurucu hakkında kovuşturma olduğunun da belirtildiği görüldüğünden incelemenin her iki gerekçe yönünden yapılması uygun görülmüştür.

14. Anayasa Mahkemesi önceki kararlarında, hakkında ceza soruşturması bulunduğu gerekçesiyle başvurucuların avukatlık mesleğine kabul edilme şartlarını taşımadığı yolunda derece mahkemelerince ulaşılan kanaatin kanun hükmünün öngörülebilir olmayan genişletici yorumuna dayandığı ve dolayısıyla başvurucuların hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır (İ.K. [GK], B. No: 2019/20904, 15/4/2021, § 59-63). Somut olayda başvurucu hakkında soruşturma olduğu gerekçesi yönünden anılan karardan ayrılmayı gerektiren bir husus bulunmamaktadır.

15. Başvurucu hakkında kovuşturma bulunduğu gerekçesine gelince, kovuşturma bulunmasına dayalı baro levhasına yazılma isteminin reddine veya yazılma işleminin iptaline ilişkin ihlal iddiaları Anayasa Mahkemesi tarafından daha önce incelenmiştir. Diğer kararlar arasından bkz. B.A.Y. [GK], B. No: 2019/19788, 5/7/2022.

16. Anayasa Mahkemesi anılan kararında iddianamenin kabulüyle başlayan kovuşturma tarihi ile TBB'nin en son karar tarihlerine vurgu yapmıştır. Mahkeme B.A.Y. kararında, başvurucunun baro kaydının yapılması talebinin ilgili baro ve TBB tarafından kabul edildiği ve TBB'nin Bakanlığın yeniden inceleme talebini reddettiği tarihlerde başvurucu hakkında kovuşturma bulunmadığına dikkat çekmiştir. Kararda, TBB'nin ısrar kararı tarihi itibarıyla başvurucu hakkında avukatlık yapmasına engel suçlardan kesinleşmiş mahkûmiyet kararının veya ceza kovuşturmasının mevcut olmadığı hâlde TBB işleminin tesisinden sonra idare mahkemesinin kovuşturma başlatılmış olmasına dayanarak idari işlemin iptaline karar vermesinin kanuni dayanağının bulunmadığı belirtilerek ihlal sonucuna ulaşılmıştır.

17. Somut olayda da başvurucu hakkındaki kovuşturmanın işlem tarihinden sonra başladığı görüldüğünden anılan kararda ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir husus bulunmamıştır.

18. Açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır.

B. Diğer İhlal İddiaları

19. Başvurucu, haklarında farklı suçlar nedeniyle kovuşturma bulunan avukatlar görevlerine devam ederken kendisinin devam edememesi nedeniyle eşitlik ilkesinin ve kamu hizmetine girme ve çalışma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Hakkaniyete uygun yargılanma hakkı şikâyeti yönünden ulaşılan sonuç gözetildiğinde başvurucunun bu iddialarının ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.

III. GİDERİM

20. Başvurucu; ihlalin tespit edilmesi ve yeniden yargılama yapılmasına hükmedilerek, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

21. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

22. Öte yandan ihlalin niteliğine göre yeniden yargılamanın yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucunun tazminat taleplerinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adil yargılanma hakkı kapsamındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Diğer ihlal iddialarının İNCELENMESİNE GEREK BULUNMADIĞINA,

C. Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki hakkaniyete uygun yargılanma hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Kararın bir örneğinin hakkaniyete uygun yargılanma hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Ankara 8. İdare Mahkemesine (E.2018/2269, K.2019/701) GÖNDERİLMESİNE,

E. Başvurucunun tazminat taleplerinin REDDİNE,

F. 364,60 TL harçtan oluşan yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

G. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihlerinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

H. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 21/9/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.