I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, ceza infaz kurumu disiplin kurulu kararına karşı gerçekleştirilen şikâyete ilişkin süreçte, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığınca yapılan itirazın yeterli gerekçe gösterilmeden kabul edilmesi nedeniyle gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, devletin egemenliği altında bulunan topraklardan bir kısmını devlet idaresinden ayırmaya çalışmak suçundan hükümlü olarak İzmir Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Ceza İnfaz Kurumu) bulunmaktadır.

3. 6/6/2020 tarihinde 03.30 sıralarında B-5 koğuşunda kalmakta olan mahpusların koğuş mazgalına gidildiğinde, bazı mahpusların, başvurucunun psikolojik sorunları olduğunu, kendilerini sürekli tehdit ettiğini, kapılara vurup kendilerini ve koğuşta bulunan çocukları uyutmadığını, kendilerini dövmekle tehdit ettiğini ifade etmeleri üzerine Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Kurulu Başkanlığı (Disiplin Kurulu) tarafından başvurucu hakkında disiplin soruşturması başlatılmıştır.

4. Disiplin Kurulu, 19/6/2020 tarihinde 13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 43. maddesinin (d) bendi gereği "kurumda korku, kaygı veya panik yaratabilecek biçimde söz söylemek veya davranışta bulunmak" eylemi nedeniyle başvurucunun 5 gün hücreye koyma cezası ile cezalandırılmasına karar vermiştir. Kararın ilgili kısmı şöyledir:

"....alınan tanık koğuş ifadelerinde hükümlü Nayşe İREZ'in koğuşta kalan diğer mahkumları korkuttuğu, onları tehdit ettiği, ortak yaşanılan alanlarda uyulması gereken kurallara uymadığı, koğuşta kalan mahkumları 'sizleri öldüreceğim diyerek tehdit ederek konuştuğu, tanık koğuş ifadelerinin birbiriyle örtüştüğü anlaşıldığından hükümlü Nayşe İREZ hakkında 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanunun 43. Maddesinin (2.) Fıkrasının (d) bendi gereği 'kurumda korku, kaygı veya panik yaratabilecek biçimde söz söylemek veya davranışta bulunmak' hükmü gereği '1 AYDAN 3 AYA KADAR ZİYARETÇİ KABULÜNDEN YOKSUN BIRAKMA' hükmü gereği disiplin cezası ile cezalandırılması gerekse de;

Hükümlü Nayşe İREZ’in sicil özetinden kaldırılmamış disiplin cezası bulunduğundan 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanunun 48. Maddesinin 2 . Fıkrası 'Bir eylemden dolayı verilen disiplin cezası kesinleştikten sonra bu cezanın kaldırılması için gerekli süre içinde yeniden disiplin cezasını gerektiren bir eylemde bulunan hükümlü hakkında, her defasında bir üst ceza uygulanır.' hükmü gereği bir üst ceza olan '5 GÜN HÜCREYE KOYMA' disiplin cezasıyla cezalandırılmasına; ..."

5. Başvurucu, 10/7/2020 tarihinde söz konusu disiplin cezasına Karşıyaka İnfaz Hâkimliği (İnfaz Hâkimliği) nezdinde şikâyette bulunmuştur.

6. Başvurucu, 19/8/2020 tarihinde Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) aracılığıyla İnfaz Hâkimliği huzurunda ifade vermiştir. Başvurucu ifadesinde 2014 yılında babasının vefatından sonra psikolojik rahatsızlığının meydana geldiğini, bu nedenle ilaç kullandığını, bir önceki sene kurum doktorunun gözetiminde ilacı bıraktığını, ilk iki ay hiç bir problem olmadığını ancak üçüncü ay ataklar başladığını beyan etmiştir. Başvurucu bu beyanlarının yanında, arkadaşlarının odalarını tekmelediğini, halüsinasyonlar görüp kontrol dışı bilinçsiz sözler söylediğini, arkadaşlarının söylediklerinin doğru olduğunu ifade etmiştir. Başvurucu, ilaveten, arkadaşlarından özür dilediğini ancak bunların ilacı bırakmasından ve hastalığı dolayısıyla meydana geldiğini bu olaydan sonra ilacına tekrar başlayarak tedavi gördüğünü, başka insanlara rahatsızlık vermemek için tekli bir koğuşta kalmayı istediğini, şu anda kimseye rahatsızlık vermediğini ifade etmiştir.

7. İnfaz Hâkimliği, 15/9/2020 tarihinde başvurucunun şikâyetini kabul etmiştir. İnfaz Hâkimliğinin gerekçeli kararının ilgili kısmı aşağıdaki gibidir:

"Hakimliğimizce yapılan incelemede; Dinlenen itiraz eden hükümlülerin beyanları, bizatihi olayın karşı taraf olarak nitelendirilecek kişi olan Nayşe İrez'in açıklamaları, Nayşe İrez hakkında dosyada mevcut olan 'akıl hastalığı bulunduğu ve Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesinde yatarak tedavi görmesi gerektiği' belirtilen Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Sağlık Kurulu Raporu ve diğer raporlar ve tedavi evrakları ile tüm dosya kapsamıyla Nayşe İrez'in süregelen bir akıl hastalığı bulunduğu ve buna bağlı olarak süregelen ve devamlılık arzeden davranış bozukluklarının bulunduğuna şüphe olmadığı, son denemede ilaçlarını da kullanmayan Nayşe'nin diğer koğuş arkadaşlarının beyanlarında geçtiği şekilde saldırgan tavırlar ve söylemler gösterdiği, koğuşta bulunan diğer hükümlülerin bu süregelen olumsuz durum nedeniyle endişe ve korkuya kapılmalarının normal olduğu, uzun süre devam eden bu durum sonucu olay günü içinde bulundukları olumsuz psikolojik hal nedeniyle sarfettikleri sözlerin hakaret ve tehdit olarak düşünülmemesinin uygun olacağı, buna göre hem akıl hastalığı nedeniyle davranışlarını yönlendirme yetisini kaybettiği anlaşılan Nayşe İrez hem de açıklanan nedenlerle diğer koğuş arkadaşı olan hükümlülere atılı suçlamaların unsurları oluşmadığı için karara karşı yapılan itirazların kabulüne yönelik aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir. ..."

8. İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından bukarara itiraz edilmiştir.

9. Karşıyaka 1. Ağır Ceza Mahkemesi (Ağır Ceza Mahkemesi), 23/9/2020 tarihinde itirazın kabulüne karar vererek başvurucu yönünden İnfaz Hâkimliğinin bahsedilen kararının iptaline karar vermiştir. Kararın ilgili kısmı aşağıdaki gibidir:

"...Mahkememizce yapılan inceleme sonucu; tutanak içeriği dikkate alındığında [Y.T.] ve [N.Ö.yü]'u kurum görevlilerine yönelik tehditleri olmadığı anlaşıldığından bu hükümlüler yönünden itirazın reddine,

Diğer hükümlüler [S.D.], [F.A.], [S.Y.], [S.K.], Nayşe İrez, [Z.G.nin] eylemlerinin sabit olduğu, pandemi nedeniyle koğuş değişikliğinin ve nakillerinin kısıtlandığı, bu nedenle sorunun ikna yoluyla konuşarak çözülmesi gerektiğinden itirazın kabulüne karar vermek gerekmiştir.

...

Karşıyaka İnfaz Hakimliğinin 15/09/2020 Tarih, 2020/2299 Esas 2020/2820 Karar sayılı kararının hükümlüler [S.D.], [F.A.], [S.Y.], [S.K.], Nayşe İrez, [Z.G.] yönünden İPTALİNE,''

10. Başvurucu, Ağır Ceza Mahkemesi kararının 1/10/2020 tarihinde tebliğ edilmesi üzerine 2/11/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Aynı başvurucunun vekili tarafından aynı mahkeme kararlarına karşı bireysel başvuruda bulunulması nedeniyle 2020/35347 sayılı dosyanın mevcut başvuru ile birleştirilmesine ve söz konusu dosyanın kapatılmasına karar verilmiştir.

11. Anayasa Mahkemesince 23/12/2021 tarihinde Komisyon tarafından yapılan inceleme sonucunda başvurucunun yargılama giderlerini ödeme gücünden yoksun olması nedeniyle adli yardım talebi kabul edilmiş; kötü muamele yasağının ve eşitlik ilkesinin ihlal edildiğine ilişkin iddialar hakkında kabul edilemezlik kararı verilmiş; başvuru, adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği iddiası yönünden kabul edilebilirlik hususunun karara bağlanması için Bölüme gönderilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

12. Başvurucu; ceza verme kararına karşı yaptığı şikâyete ilişkin İnfaz Hâkimliğinin vermiş olduğu iptal kararında ilgili ve yeterli bir gerekçe bulunmasına rağmen Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılan itiraz üzerine Ağır Ceza Mahkemesinin kararında ilgili ve yeterli bir gerekçe bulunmadığını, idarenin tek yanlı tutanaklarının esas alındığını, lehlerine olan hususların ise değerlendirilmediğini böylece adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

13. Adalet Bakanlığı (Bakanlık), Anayasa Mahkemesinin gerekçeli karar hakkının ihlali iddiaları üzerine verdiği kabul edilemezlik kararlarına atfen Ağır Ceza Mahkemesi kararının değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir.

14. Başvurucu Bakanlık görüşüne karşı, görüş bildirmemiştir.

15. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan gerekçeli karar hakkının ihlali iddiasının kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

16. Anayasa Mahkemesi, benzer iddialarla yapılan bir başvuruyu İnan Gök kararında (B. No: 2018/1936, 28/1/2021) değerlendirmiştir. Söz konusu kararda, hücre cezasının kaldırılmasına ilişkin infaz hâkimliği kararını inceleyen itiraz merciinin, Cumhuriyet savcısının itirazını kabul ederek başvurucunun şikâyetini kesin olarak reddederken gerekçe gösterme yükümlülüğünden muaf olmadığı vurgulanarak merci kararında şikâyetin kabul edilmesine ilişkin infaz hâkimliği kararında yer alan gerekçelerin neden hukuka uygun olmadığının açıklanmadığına karar vermiştir. Anayasa Mahkemesi, bunun yanında, bireysel başvuruya konu edilen infaz hâkimliği kararında hükme ulaşmayı sağlayan sebepler ve sonuca götüren nedensellik kurgusu değerlendirmelerinin yeterli açıklıkta yapılmadığı, bu nedenle gerek hükmün dayanağını oluşturan gerekçeli kararın gerekse dosyanın incelenmesinde anılan kabul gerekçesinin adalet gereksinimini giderecek ölçü ve nitelikte, yeterli ve ilgili olduğunun söylenemeyeceği belirtilerek gerekçeli karar hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşmıştır (anılan kararda bkz. §§ 64-66). Somut başvuruda da İnfaz Hâkimliği tarafından başvurucunun iddiaları (bkz. § 6) değerlendirilerek karar verildiği hâlde Cumhuriyet Başsavcılığının karara itirazı üzerine Ağır Ceza Mahkemesinin başvurucunun bu iddialarını değerlendirmeden karar verdiği anlaşıldığından anılan kararda yer alan ilkelerden ayılmayı gerektirecek bir durum bulunmamaktadır.

17. Diğer taraftan bu ihlal kararının davanın sonucuyla ilgili herhangi bir değerlendirme içermediği vurgulanmalıdır. Zira gerekçeli karar hakkı, taraflara yargılama sırasında ileri sürdükleri iddialarının kurallara uygun biçimde incelenip incelenmediğini bilmelerine imkân sağlayan bir hak olup yargılama sonucuna yönelik bir teminat sağlamaz. Bu itibarla Anayasa Mahkemesinin yukarıda belirttiği ihlal gerekçelerini gözeterek ve söz konusu iddiayla ilgili olarak yeniden bir değerlendirme yaparak gereken kararı vermek yine yargılama mercilerinin takdirindedir.

18. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesinde güvence altına alınan gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

19. Başvurucu; ihlalin tespiti ile yeniden yargılama yapılması, 10.000 TL maddi ve 20.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

20. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar için bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

21. Öte yandan ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucunun tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki gerekçeli karar hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin gerekçeli karar hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması amacıyla yeniden yargılama yapılması için Karşıyaka 1. Ağır Ceza Mahkemesine (D. İş 2020/2321) iletilmek üzere Karşıyakaİnfaz Hâkimliğine (E.2020/2299, K.2020/2820) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminat talebinin REDDİNE,

E. 30.000 TL vekâlet ücretinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

F. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE, 19/11/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.