I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, açık/kapalı görüş ve telefonla görüşme gününün öğrenim gören çocukla görüşmeyi sağlayacak şekilde belirlenmesi talebinin reddedilmesi nedeniyle aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu, başvuru tarihinde silahlı terör örgütü kurma veya yönetme suçundan Marmara 7 No.lu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda (Kurum) cezasını infaz etmekte iken 17/6/2021 tarihinde denetimli serbestlik tedbirleri uygulanmak suretiyle tahliye edilmiştir. Başvurucu, ceza infaz kurumundayken okul çağında bir çocuğu bulunmaktadır.

3. Kurumun İç Yönetmeliğinde ziyaret gün ve saatleri kapalı ve açık görüşler için hafta içi 09.00-16.30 saatleri arası olacak olacak şekilde düzenlenmiştir. Kurum, İdare ve Gözlem Kurulunun 20/9/2019 tarihli kararıyla da mahpusların telefon görüşmelerinin hafta içi sabah 09.00-12.00 ve öğleden sonra 13.30-17.00 saatleri arasında yapılmasına karar vermiştir. Başvurucunun bu kararlara karşı yaptığı şikâyet başvurularını Silivri 1. İnfaz Hâkimliği (İnfaz Hakimliği) 23/10/2019 tarihinde reddetmiştir.

4. İnfaz Hâkimliği kararlarında;

i. Kurumda kapasite üstü mahpus barındırıldığı, personel atamaları ve geçici görevlendirmeler gibi nedenlerle personel sayısındaki bariz azalma oluştuğu belirtilmiş; revir, hastane, duruşmalar, açık ve kapalı ziyaretler, ziyaretçileri kabul ve kontrol işlemleri, oda ve koğuşlarda yapılan genel ve kısmi aramalar ve avukat ziyaretleri yapılmasının yoğunluğu artırdığı ifade edilmiştir.

ii. Mahpusların sevk işlemleri, koğuşlarda meydana gelen asayişi bozucu olaylara ve örgütsel toplu hareketlere müdahale, mahpusların sağlık kuruluşlarına sevki, psikiyatri ilaçlarının (huzurda) kullandırılması, güvenlik kameralarının takibi, süreli ve süresiz yayınlar ile iletilerin kontrolü, kuruma intikal ettirilen koliler ve ziyaretçilerin refakatlerinde getirdikleri eşyaların kontrolü ve mahpusların kabulü ile ilgili işlemler gibi kurum içi işlem ve faaliyetlerin yetersiz sayıdaki personel ile yerine getirildiğine dikkat çekilmiştir.

iii. Hafta sonları açık ve kapalı görüş ile telefon görüşü yaptırılması hâlinde aynı personelin hafta sonları da göreve gelmelerini gerektireceği, bu durumun ise hafta sonları çalıştırılan personele hafta içi izin verilmesine yol açacağı ve bu durumun asayiş ve güvenliği tehlikeye düşürebileceği vurgulanmıştır. İlgili mevzuat hükümlerine göre ziyaret günleri ve saatleri ile bir hükümlü ve tutuklunun görüşebileceği ziyaretçi sayısının, kurumun fiziki yapısı ve kapasitesi dikkate alınarak belirleneceğinin, yine hükümlülerin telefonla görüşme gün ve saatleri, kurumda bulunan telefon adedi, başvuru sırası, kurumun asayiş ve güvenliği dikkate alınarak idare tarafından belirleneceğinin öngörüldüğü belirtilmiştir.

iv. Kurumda mevcut mahpus ve personel sayısı, mahpusların suç türlerinin çeşitliliği itibarıyla ziyaret ve telefonla görüş saat ve günlerinin çakıştırılmamaya çalışılması, mahpusların öğrenim gören çocukları için haftalık ziyaret ve telefon görüşlerinin hafta sonuna alınması durumunda toplam personel sayısı, hafta sonu çalıştırılabilecek personel sayısı, özellikle hafta sonu avukat görüşlerinin olması, barındırılan mahpus profili ile bunların risk düzeyleri birlikte değerlendirildiğinde, Kurum güvenliğinin ve kişi güvenliğinin tehlikeye düşebileceği, kurum düzeninin bozulabileceği belirtilerek Kurumun takdir hakkını kullanmasında mevzuata aykırı bir yön bulunmadığı ifade edilmiştir.

5. Anılan kararlara karşı başvurucunun itirazları da Silivri Ağır Ceza Mahkemesi (Ağır Ceza Mahkemesi) tarafından 26/11/2019 tarihinde kararın usul ve kanuna uygun olduğu ve verilen kararın gerekçesinde herhangi bir isabetsizliğin bulunmadığı belirtilerek reddedilmiştir. Nihai kararlar başvurucuya 12/12/2019 ve 6/1/2020 tarihlerinde tebliğ edilmiştir.

6. Başvurucu 10/1/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur. Başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

7. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

8. Başvurucu; çocuğunun ilkokula devam etmesi nedeniyle hafta içi açık/kapalı görüşlere gelemediğini ve telefon görüşmesi yapamadığını, çocuğuyla iletişiminin zayıfladığını, çocuğun psikolojisinin ve eğitim hayatının olumsuz etkilendiğini belirtmiştir. Bakanlık, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün çocuğu örgün eğitimedevam edenlerin hafta sonu görüş yapabileceklerine dair yazısına rağmen idare ile mahkemelerin taleplerini reddettiğini belirten başvurucu, uygulamanın Anayasa Mahkemesi kararlarına ve uluslararası düzenlemelere aykırı olduğuna dikkat çekmiştir. Başvurucu taleplerinin reddedilmesi nedeniyle eğitim- öğretim hakkı, aile hayatına saygı hakkı ve anayasal haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

9. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; başvurucunun, aile hayatına saygı hakkının ihlal edilip edilmediği konusunda yapılacak incelemede Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının da dikkate alınması gerektiğini belirtmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanda bulunmamıştır.

10. Başvuru, aile hayatına saygı hakkı kapsamında incelenmiştir.

11. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan başvurunun kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

12. Hükümlü ve tutukluların haftalık telefon görüşme gün ve saatlerinin öğrenim gören çocuklarıyla görüşme sağlayacak şekilde tespit edilmesi gerektiğine ilişkin genel ilkeler Anayasa Mahkemesinin Yeliz Erten (B. No: 2020/99, 11/3/2021, §§ 34-38) kararında açıklanmıştır. Bu bağlamda Anayasa’nın 20. ve 41. maddeleri ebeveynin çocuklarıyla bütünleşmesinin sağlanması amacıyla tedbirler alınmasını isteme hakkını ve kamusal makamların bu tür tedbirleri alma yükümlülüğünü içermektedir. Mahkemeler, idari makamlar ve yasama organı tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde çocuğun üstün yararının gözetilmesi ve aile ilişkilerinin sürdürülmesini sağlayacak şekilde hareket edilmesi devletin pozitif yükümlülüklerinin gereğidir. Hükümlü ve tutukluların bazı haklarının sınırlandırılması, tutulmanın kaçınılmaz sonucu olsa da cezaevi idaresi hükümlü ve tutukluların ailesiyle temasını sağlayacak tedbirler almak zorundadır. Bu tedbirler alınırken çocuğun yüksek yararı gözetilerek kamu düzeni ve suç işlenmesinin önlenmesi ile aile hayata saygı hakkı arasında adil bir denge sağlanmalı ve bu konuda ikna edici gerekçeler ortaya konmalıdır. Telefonla görüşme hakkı konusunda tespit edilen bu ilkeler, açık ve kapalı görüşlerin çocuk ve ebeveynin aile bağlarını sürdürecek şekilde temas etmesini sağlaması bakımından da geçerlidir (Aynı yönde bkz. Kenan Gülbay, B. No: 2020/9239, 8/6/2023, § 10; Enes Akelma ve diğerleri, B. No: 2020/37466, 8/2/2024, § 10; Şaban Cinoğlu, B. No: 2020/8674, 8/6/2023, § 9).

13. Anayasa Mahkemesinin yukarıda anılan Yeliz Erten ve aynı yöndeki diğer kararlarında (Yeliz Erten,§ 43, Kenan Gülbay, § 12; Enes Akelma ve diğerleri, § 12; Şaban Cinoğlu, § 11), çocuğun üstün yararının da gözetilerek aile ilişkilerinin devamlılığını sağlayacak şekilde hareket edilmediği, telefonla görüşme ve ziyaret gününün hafta sonu olacak şekilde ayarlanmasının Kurumun güvenliğini ne şekilde tehlikeye düşüreceğinin ilgili kararlarda somut ve yeterli şekilde açıklanmadığı belirtilerek aile hayatına saygı hakkı bakımından devletten beklenen pozitif yükümlülüklerin yerine getirilmediği sonucuna ulaşılmıştır.

14. Başvurucunun çocuğunun örgün eğitime devam ettiği ve açık/kapalı görüş ile telefonla görüşme hakkının hafta içi kullandırılması nedeniyle çocuğuyla görüşemediği konusunda bir tereddüt bulunmamaktadır.

15. Somut başvuruda, yukarıda değinilen kararlarda açıklanan ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır. Bu doğrultuda başvurucunun Anayasa'nın 20. maddesinde güvence altına alınan aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

16. Başvurucu; ihlalin tespiti, yeniden yargılama yapılması ile 20.000 TL manevi tazminata hükmedilmesi talebinde bulunmuştur. Başvurucunun ceza infaz kurumundan tahliye edildiği gözetildiğinde ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmamaktadır. Eski hâle getirme kuralı çerçevesinde ihlalin sonuçlarının bütünüyle ortadan kaldırılabilmesi için başvurucuya manevi zararları karşılığında talebiyle bağlı olarak net 20.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucunun adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Aile hayatına saygı hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

C. Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan aile hayatına saygı hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

D. Başvurucuya net 20.000 TL manevi tazminat ÖDENMESİNE,

E. Ödemenin, kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

F. Kararın bir örneğinin bilgi için Silivri 1. İnfaz Hâkimliğine (E.2019/5156, K.2019/5297; E.2019/5157, K.2019/5298), Silivri Ağır Ceza Mahkemesine (2019/2932 ve 2019/2933 D.iş) ve Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 28/11/2024 tarihinde OYBİRLİĞİYLEkarar verildi.