I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, haksız şekilde verilen idari yaptırım kararı nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 10/3/2021 tarihinde yapılmıştır. Komisyon, başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir.

3. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

4. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

5. Çukurova İlçe Emniyet Müdürlüğüne (Emniyet Müdürlüğü) 14/10/2020 tarihinde başvurucuya ait markette iki adet pitbull cinsi köpek beslendiğinin ihbar edilmesi üzerine kolluk görevlilerinin yaptığı kontrolde başvurucunun marketinin sağ yanında bulunan müştemilatta zincirle bağlı hâlde iki adet pitbull cinsi köpeğin bulunduğu tespit edilmiştir.

6. Kolluk görevlilerince aynı gün tutulan tutanağa göre köpeklerin kime ait olduğu sorulmuş, başvurucu köpeklerin kendisine ait olduğunu bildirerek kolluk görevlilerine köpeklerin kimliğini sunmuştur. Söz konusu kimlik belgesinde köpeklerin isimlerinin Tyson ve Marry olduğu, doğum tarihlerinin 15/6/2020 olduğu görülmüştür. Kollukça düzenlenen tutanakta ayrıca köpeklerin yasaklı cins pitbull olduğunun tespit edildiği, başvurucunun köpeklerin yasaklı cins olduğunu bilmediğini beyan ettiği, köpekleri kendi rızasıyla kolluk görevlilerine teslim ettiği belirtilmiştir. Kolluk görevlilerince pitbull cinsi iki köpek başvurucudan alınarak barınak görevlilerine teslim edilmiştir. Söz konusu tutanak, başvurucu ve kolluk görevlilerince imza altına alınmıştır.

7. Çukurova Kaymakamlığı (Kaymakamlık) tarafından 28/10/2020 tarihinde başvurucunun 24/6/2004 tarihli ve 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu'nun 14. maddesinin (l) bendini ihlal ettiği gerekçesiyle 19.126 TL idari yaptırım uygulanmasına karar verilmiştir.

8. Başvurucu 12/1/2021 tarihinde Adana 2. Sulh Ceza Hâkimliğine (Hâkimlik) başvurarak idari para cezasına itiraz etmiştir.

9. Başvurucu; dava dilekçesinde işyerinin civarında söz konusu köpekleri sahipsiz ve atılmış görünce acıyarak onları beslediğini, aşılarını yaptırdığını, köpeklere sadece yardımcı olmak istediğini, köpeklerin cinsinin tam olarak pitbull olmadığını, pitbull kırması olduğunu, idari para cezasından dolayı mağdur olduğunu belirtmiştir.

10. Hâkimlikçe 2/2/2021 tarihinde başvurucunun itirazının reddine karar verilmiştir. Kararın gerekçesinde; Emniyet Müdürlüğü tarafından sunulan tutanakların dikkate alındığı, idari para cezası karar tutanağının resmî evrak niteliğinde bulunduğu ve aksi ispat edilinceye kadar geçerli olduğu, ispat kuvveti bakımından başkaca bir delille desteklenmesinin gerekmediği, söz konusu idari yaptırım kararının hukuka uygun olduğu sonucuna varıldığı bildirilmiştir.

11. Başvurucu 24/2/2021 tarihinde anılan karara itiraz etmiştir. İtiraz dilekçesinde maddi olayın açıklığa kavuşturulmadığını, tanık dinlenmeden eksik inceleme ile karar verildiğini belirtmiştir.

12. Adana 3. Sulh Ceza Hâkimliği 1/3/2021 tarihinde itirazın kısmen kabulüne karar vermiştir. Kararın gerekçesinde; idari para cezasının üst sınırının uygulanma nedeninin gerekçelendirilmediğini belirtmiş, 5199 sayılı Kanun'un 14. maddesinde söz konusu eylem için idari para cezasının alt sınırının 10.434 TL olarak belirlenmesi nedeniyle idari para cezası miktarının 10.434 TL olarak değiştirilmesine kesin olarak karar vermiştir.

13. Başvurucu, nihai hükmü 4/3/2021 tarihinde öğrenmiş; 10/3/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

14. 5199 sayılı Kanun'un "Yasaklar" başlıklı 14. maddesinin olay tarihinde yürürlükte bulunan hâli şöyledir:

"Hayvanlarla ilgili yasaklar şunlardır:

...

l) Pitbull Terrier, Japanese Tosa gibi tehlike arz eden hayvanları üretmek; sahiplendirilmesini, ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapmak; takas etmek, sergilemek ve hediye etmek."

15. 5199 sayılı Kanun'un "Yasaklar" başlıklı 14. maddesinin 9/7/2021 tarihli ve 7332 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu İle Türk Ceza Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yapılan değişiklikten sonra ilgili kısmı şöyledir:

"Hayvanlarla ilgili yasaklar şunlardır:

...

l) Bakanlıkça belirlenen tehlike arz eden hayvanları üretmek, sahiplenmek, sahiplendirmek, barındırmak, beslemek, takas etmek, sergilemek, hediye etmek ve bunların ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapmak."

V. İNCELEME VE GEREKÇE

16. Anayasa Mahkemesinin 12/3/2025 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları

17. Başvurucu; kolluk görevlilerinin olayla ilgili yeterli inceleme yapmadığını, tanıkların araştırılmadığını iddia etmiştir. Başvurucu; köpekleri sokak üzerinde beslediğini, çevreye zarar vermemeleri için aşılarını yaptırdığını, köpekleri üretmediğini, satışını ve reklamını yapmadığını, takas etmediğini, idari yaptırıma neden olan eylemi gerçekleştirmediğini, tanıkların dinlenmediğini belirterek mülkiyet hakkının, adil yargılanma hakkının ve kanunilik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

B. Değerlendirme

18. Anayasa'nın "Mülkiyet hakkı" başlıklı 35. maddesi şöyledir:

"Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.

Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir.

Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz."

19. Başvurucunun şikâyeti mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirilmiştir.

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

20. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

a. Mülkün Varlığı

21. İdari para cezası uygulanmasının başvurucunun mal varlığında eksilmeye yol açtığı gözetildiğinde Anayasa'nın 35. maddesi anlamında mülkün varlığı hususunda bir tereddüt bulunmamaktadır.

b. Müdahalenin Varlığı ve Türü

22. Somut olayda başvurucuya, yasak cins olan pitbull köpeklerini beslediği iddiasıyla idari yaptırım uygulanmıştır. İdari para cezası verilmesi mülkiyet hakkına müdahale teşkil etmektedir. Müdahaleyle tehlike teşkil eden yasak cins köpeklerin beslenmemesinin hedeflendiği anlaşılmaktadır. Bu durumda başvuru konusu olaydaki müdahalenin amacı dikkate alındığında müdahalenin mülkiyetin kamu yararına kullanılmasının kontrol edilmesine ilişkin kural çerçevesinde incelenmesi gerekir (benzer yöndeki değerlendirmeler için bkz. Mars Sinema Turizm ve Sportif Tesisler İşletmeciliği A.Ş. [2. B.], B. No: 2017/23849, 10/10/2018, § 48; Mustafa Taş [1. B.], B. No: 2017/23968, 31/10/2018, § 38).

c. Müdahalenin İhlal Oluşturup Oluşturmadığı

23. Anayasa'nın 13. maddesi şöyledir:

"Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz."

24. Anayasa'nın 35. maddesinde mülkiyet hakkı sınırsız bir hak olarak düzenlenmemiş, bu hakkın kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlandırılabileceği öngörülmüştür. Mülkiyet hakkına müdahalede bulunulurken temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına ilişkin genel ilkeleri düzenleyen Anayasa'nın 13. maddesinin de gözönünde bulundurulması gerekmektedir. Anılan madde uyarınca temel hak ve özgürlükler, demokratik toplum düzeninin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olmaksızın Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Dolayısıyla mülkiyet hakkına yönelik müdahalenin Anayasa'ya uygun olabilmesi için müdahalenin kanuna dayanması, kamu yararı amacı taşıması ve ölçülülük ilkesi gözetilerek yapılması gerekmektedir (Recep Tarhan ve Afife Tarhan [1. B.], B. No: 2014/1546, 2/2/2017, § 62). Bu bağlamda öncelikle müdahalenin kanuni dayanağının bulunup bulunmadığı incelenmelidir.

i. Kanunilik

 (1) Genel İlkeler

25. Anayasa'nın 35. maddesinin ikinci fıkrasında mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabileceği belirtilmek suretiyle mülkiyet hakkına yönelik müdahalelerin kanunda öngörülmesi gereği ifade edilmiştir. Öte yandan temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına ilişkin genel ilkelerin düzenlendiği Anayasa'nın 13. maddesinde de hak ve özgürlüklerin ancak kanunla sınırlanabileceği temel bir ilke olarak benimsenmiştir. Buna göre mülkiyet hakkına yapılan müdahalelerde dikkate alınacak öncelikli ölçüt, müdahalenin kanuna dayalı olmasıdır. Bu ölçütün sağlanmadığı tespit edildiğinde diğer ölçütler bakımından inceleme yapılmaksızın mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna varılacaktır (Ford Motor Company [2. B.], B. No: 2014/13518, 26/10/2017, § 49).

26. Hak ve özgürlüklerin, bunlara yapılacak müdahalelerin ve sınırlandırmaların kanunla düzenlenmesi bu haklara ve özgürlüklere keyfî müdahaleyi engelleyen ve hukuk güvenliğini sağlayan demokratik hukuk devletinin en önemli unsurlarından biridir (Tahsin Erdoğan [2. B.], B. No: 2012/1246, 6/2/2014, § 60). Müdahalenin kanuna dayalı olması, müdahaleye ilişkin yeterince erişilebilir ve öngörülebilir kuralların bulunmasını gerektirmektedir (Türkiye İş Bankası A.Ş. [GK], B. No: 2014/6192, 12/11/2014, § 44).

 (2) İlkelerin Olaya Uygulanması

27. Somut olayda başvurucuya ait markette iki adet pitbull cinsi köpek bulunduğunun kolluk görevlilerine ihbar edilmesi üzerine kolluk görevlilerince başvurucuya ait markete gelinmiş, köpeklerin başvurucunun işyerinin müştemilatında zincirle bağlı hâlde görülmesi üzerine tutanak düzenlenmiştir.

28. 14/10/2020 tarihli tutanakta kolluk görevlileri tarafından köpeklerin kime ait olduğunun sorulduğu, başvurucunun köpeklerin kendisine ait olduğunu söylediği, köpeklere ait kimlik belgelerini sunduğu, kimlik belgesinde köpeklerin isimlerinin ve doğum tarihlerinin yazılı olduğu, köpeklerin dört aylık yavru yasaklı ırk olduğu belirtilmiştir. Tutanakta ayrıca başvurucunun 5199 sayılı Kanun'un 14. maddesinin (l) bendinde düzenlenen yasaklı hayvanları besleme maddesini ihlal ettiğinin tespit edildiği ifade edilmiştir. Söz konusu tutanak başvurucu ve kolluk görevlileri tarafından imza altına alınmıştır.

29. Başvurucu, idari para cezasına itiraz ederek pitbull cinsi köpekleri dışarıda beslediğini ileri sürmüştür. Hâkimlik başvurucunun itirazını reddederken kolluk görevlileri tarafından usulüne uygun olarak düzenlenmiş tutanağa vurgu yapmış, tutanağın aksi ispat edilinceye kadar geçerli olduğunu belirtmiştir. Söz konusu tutanak içeriği incelendiğinde idari yaptırımın 5199 sayılı Kanun'un 14. maddesine dayalı olarak uygulandığı anlaşılmıştır. Olay tarihinde 5199 sayılı Kanun'un 14. maddesinin (l) bendinde pitbull terrier, japanese tosa gibi tehlike arz eden hayvanları üretmek; sahiplendirilmesini, ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapmak; takas etmek, sergilemek ve hediye etmek yasak eylemler olarak belirlenmiştir.

30. 9/7/2021 tarihinde 5199 sayılı Kanun'un 14. maddesinin (l) bendinde değişiklik yapılmış, yeni düzenlemede pitbull terrier, japanese tosa gibi tehlike arz eden hayvanlar ibaresi Bakanlıkça belirlenen tehlike arz eden hayvanlar olarak değiştirilmiş, ayrıca yasak eylemlere bu hayvanları sahiplenmek, barındırmak, beslemek eylemleri de eklenmiştir.

31. Kolluk görevlileri tarafından düzenlenen tutanağın tarihi 14/10/2020, Kaymakamlıkça idari yaptırım kararının tesis edildiği tarih ise 28/10/2020 olup anılan tarihlerde 5199 sayılı Kanun'un 14. maddesinde pitbull cinsi hayvanı beslemek yasaklanan eylemler arasında sayılmamıştır. Bir başka deyişle her ne kadar kolluk görevlileri tarafından düzenlenen tutanağa göre 5199 sayılı Kanun'un 14. maddesinin (l) bendinde düzenlenen yasaklı hayvanları besleme maddesinin ihlal edildiği tespitine dayalı olarak Kaymakamlıkça başvurucuya idari yaptırım uygulanmasına karar verilmişse de kolluk tarafından düzenlenen tutanak tarihi ve idari yaptırım karar tarihi dikkate alındığında anılan tarihlerde 5199 sayılı Kanun'da pitbull gibi tehlike arz eden hayvanları üretmek; sahiplendirilmesini, ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapmak; takas etmek, sergilemek ve hediye etmek yasak eylemler olarak belirlenmiş, bu hayvanların beslenmesi, barındırılması ve sahiplenilmesi 5199 sayılı Kanun'da 9/7/2021 tarihinde yapılan değişiklik sonrasında yasaklanmıştır.

32. Nitekim başvurucu; pitbull cinsi köpekleri üretmediğini, satışını ve reklamını yapmadığını, takas etmediğini ileri sürmüş, olay kapsamında tutulan tutanak ve diğer belgeler çerçevesinde de başvurucunun anılan eylemleri gerçekleştirdiğine dair bir tespite yer verilmediği gibi başvurunun eylemi tehlike arz eden hayvanları (pitbull) besleme olarak açıklanmıştır. Dolayısıyla başvurucuya uygulanan idari yaptırımın olay tarihinde kanuni dayanağının bulunduğu söylenemeyecektir.

33. Bu bilgiler ışığında başvurucuya yasaklı cins hayvan beslediği gerekçesiyle uygulanan idari yaptırımın kanuni dayanağının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Başvuruya konu müdahalenin kanunilik koşulunu sağlamadığı anlaşıldığından söz konusu müdahale açısından diğer güvence ölçütlerine riayet edilip edilmediğinin ayrıca değerlendirilmesine gerek görülmemiştir.

34. Açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

VI. GİDERİM

35. Başvurucu, ihlalin tespiti ve yeniden yargılama yapılması ile 50.000 TL maddi ve 50.000 TL manevi tazminat talebinde bulunmuştur.

36. Başvuruda tespit edilen anayasal hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar ve zorunluluk bulunmaktadır. Anayasa'nın 148. ve 153. maddeleri ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. ve 66. maddeleri uyarınca ihlal kararının gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatıp Anayasa Mahkemesinin ihlal kararında belirtilen ilkelere ve gerekçelere uygun biçimde yürütülecek yargılama sonunda hak ihlalinin nedenlerini gidererek yeni bir karar vermektir (yeniden yargılama konusunda bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2) [1. B.], B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

37. İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucunun maddi ve manevi tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

VII. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Adana 2. Sulh Ceza Hâkimliğine (2021/385 D.İş) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminat talebinin REDDİNE,

E. 487,60 TL harç ve 30.000 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 30.487,60 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

F. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 12/3/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.