I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, asgari aidat ödeme süresi şartı sağlandığı hâlde emeklilik yardımı ödenmemesi nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Sınıf öğretmeni olarak 14/5/1986 tarihinde göreve başlayan başvurucu, mevzuat gereği zorunlu olarak İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığına (İLKSAN/Sandık) üye olmuştur. Başvurucunun görevinden istifa ettiği 26/12/2003 tarihine kadar aralıksız ve tekrar göreve atandığı 22/3/2004 tarihinden başka bir kamu kuruma naklen atamasının yapıldığı 25/1/2018 tarihine kadar İLKSAN üyeliğinden dolayı maaşından aidat kesintisi yapılmıştır.

3. Başvurucu, yapılan kesintilerin emekliliğe ayrılırken alacağı maddi yardım karşılığı olarak hesaplanarak ödenmesini talep etmiştir. İLKSAN Genel Müdürlüğü henüz emekli olmayan başvurucuya emeklilik yardımı yapılmasının mümkün olmadığını açıklamıştır. Başvurucu, işlemin iptali ve yoksun kaldığı parasal haklarının yasal faiziyle birlikte ödenmesi talebiyle dava açmıştır.

4. Ankara 14. İdare Mahkemesince 25/12/2019 tarihinde dava reddedilmiştir. Kararın gerekçesinde; ilgili mevzuat uyarınca emekli yardımı alınabilmesi için Sandık üyesi iken emekliye ayrılmış olmak ve en az on yıl Sandığa üye aidatı ödemiş olmak şartlarının bulunduğu kaydedilmiştir. Buna göre başvurucunun emekliye ayrılmış olma şartını taşımadığından dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilmiştir.

5. Başvurucu, karara karşı istinaf kanun yoluna başvurmuştur. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 7. İdari Dava Dairesi 18/11/2020 tarihinde kararı hukuka uygun bulduğunu belirterek istinaf başvurusunu kesin olmak üzere reddetmiştir.

6. Başvurucu, nihai hükmü 3/12/2020 tarihinde öğrendikten sonra 29/12/2020 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

7. Başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Başvurucu; İLKSAN üyeliğinin kurum değişikliği nedeniyle sona erdiğini, on yıldan fazla aidat ödediğini ve emekli olma koşullarını taşıdığını iddia etmiştir. Başvurucu bu gerekçelerle mülkiyet hakkı, adil yargılanma hakkı ile eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde, Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı başvuru formundaki iddialarını yinelemiştir.

9. Başvurucunun şikâyetinin özü, emeklilik yardımının ödenmesi isteminin reddedilmesine ilişkin olduğundan tüm şikâyetleri mülkiyet hakkı kapsamında incelenmiştir.

10. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

11. Anayasa Mahkemesi eldeki başvuruya benzer iddiaları daha önce Derya Yulcu (2) (B. No: 2019/18482, 2/2/2022) kararında incelemiştir. Anılan karara konu olayda öğretmenlik mesleğinden çıkarılan başvurucunun İLKSAN'a ödediği aidatların emekli olmuş gibi ödenmesi talebi 120 ay aidat ödemiş olmakla birlikte emekli olmadığı gerekçesiyle reddedilmiştir. Anayasa Mahkemesi öncelikle aidat karşılığı olan taleplerin parasal niteliğini işaret ederek başvurucunun Anayasa'nın 35. maddesi kapsamına girdiğini ve müdahalenin üçüncü kurala göre incelenmesi gerektiğini kaydetmiştir (Derya Yulcu (2), § 37).

12. Anayasa Mahkemesi Derya Yulcu (2) kararında ölçülülük ilkesi kapsamında yaptığı incelemede yargı mercilerinin emeklilik yardımı alma hakkının doğması ve ödenmesinin talep edilebilme şartlarının ayrı olup olmadığı ile emekli yardımı hakkının doğabilmesi için on yıl Sandığa aidat ödenmiş olmasının yeterli olup olmadığına yönelik bir değerlendirme yapılmadığı tespitine yer vermiştir. Ayrıca emekli yardımı yapılabilmesinin emekli olma şartına bağlanmasının sandık sisteminin korunması ve devamlılığının sağlanması amacı yönünden elverişlilik ve gereklilik ölçütlerini sağlayıp sağlamadığının açıklanmadığını ve kamu görevinden çıkarıldığı için sandık üyeliği sona eren başvurucunun durumu hakkında herhangi bir değerlendirmede bulunulmadığını belirtmiştir (Derya Yulcu (2), §§ 48, 49).

13. Anayasa Mahkemesi Danıştay Onbirinci Dairesinin 13/6/2017 tarihli ve E.2017/937, K.2017/4897 sayılı kararında emekli olmama hâlinin emeklilik yardımı ödenmesine engel olarak görülmediğine ilişkin kararına işaret etmiştir. Bu bağlamda da emeklilikten önce ilkokul öğretmenliği görevinin sona ermesi sebebiyle sandık üyeliğinden ayrılan kişiler yönünden emeklilik yardımından yararlanabilmek için emekli olma şartının gerekli olup olmadığıyla ilgili olarak yargı mercileri arasında görüş ayrılığının bulunduğunu kaydetmiştir (Derya Yulcu (2), § 50). Anayasa Mahkemesi sonuç olarak mahkeme kararlarının mülkiyet hakkına ilişkin davanın sonucuna etkili olabilecek mahiyetteki iddia ve itirazlara cevap verecek nitelikte yeterli bir gerekçe içermediğinden mülkiyet hakkının korunmasına dair usule ilişkin güvencelerin yerine getirilmediğine ve mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir (Derya Yulcu (2), §§ 52, 53).

14. Somut olayda da İLKSAN üyeliğinden kurum değişikliği nedeniyle ayrılan başvurucunun 120 aydan fazla aidat ödemiş olmakla birlikte emekli olma şartını taşımadığı gerekçesiyle emeklilik yardımı talebinin reddedildiği görülmektedir. Buna göre yukarıda anılan kararda açıklanan ilke ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır. Dolayısıyla başvurucunun Anayasa'nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

15. Başvurucu, ihlalin tespiti ile yeniden yargılama yapılmasını ve 20.000 TL manevi tazminata hükmedilmesini talep etmiştir.

16. Başvurucu, ihlalin tespiti ve yeniden yargılama talebinde bulunmuştur. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

17. Öte yandan ihlalin niteliğine göre yeniden yargılamanın yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucunun tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasa'nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

C. Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Ankara 14. İdare Mahkemesine (E.2019/693, K.2019/2412) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminat talebinin REDDİNE,

E. 446,90 TL harç ve 30.000 TL vekâlet ücretinden oluşan toplam 30.446,90 TL yargılama giderinin başvurucuya ÖDENMESİNE,

F. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal faiz UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 7/1/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.