I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, gözaltında fiziksel şiddete uğranması ve olay hakkında etkili bir ceza soruşturması yürütülmemesi nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Ceza infaz kurumunda hükümlü sıfatıyla barındırılmakta olan başvurucu, vekili aracılığıyla 30/3/2020 tarihinde İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına ve Giresun Cumhuriyet Başsavcılığına verdiği iki farklı şikâyet dilekçesiyle gözaltında kötü muamele gördüğünü iddia etmiştir. Başvurucunun iddiaları şöyledir:

i. 9/5/1992 tarihinde Giresun'un Bulancak ilçesinde gözaltına alınmış, bu tarihten tutuklanmasına karar verilen 19/6/1992 tarihine kadar Giresun Emniyet Müdürlüğü binasında tutulmuş, kendisine fiziksel şiddet ve işkence uygulanmıştır. 16/5/1992 tarihinde hâkim önünde verdiği ifadesinde kolluk görevlilerinin ifadesini zorla aldığını, 19/6/1992 tarihinde huzuruna çıkarıldığı Cumhuriyet savcısında ifadelerinin işkence ve baskı altında alındığını söylemiş; yargılamasını yapan (kapatılan) Kayseri Devlet Güvenlik Mahkemesinin 27/8/1992 tarihli duruşmasında da ifadesinin kollukça yazıldığını, ifadeyi baskı ile işkenceyle imzaladığını ifade etmiştir.

ii. 5/2/1997 tarihinde İstanbul Taksim'de dört beş sivil polis tarafından dövülerek gözaltına alınmış [Başvurucu bu gözaltı işleminin o dönem yayın yapan Emek isimli bir gazetede "Kaçırma olayına avukat Doğru tanık" başlığıyla haberleştirildiğini ileri sürmüş ve şikâyet dilekçesine buna ilişkin bir gazete sayfası fotokopisi eklemişse de bir kupürden oluşan ve fotoğraf içermeyen haber yazısı okunamamaktadır.], hakkında yakalama kararı olduğu gerekçesiyle Giresun'a götürülerek buradaki kolluk görevlilerine teslim edildiği 14/2/1997 tarihine kadar yine fiziki şiddet görmüştür.

iii. 14/2/1997 tarihinde Giresun'da kolluk görevlilerine teslim edilmiş, tutuklandığı 19/2/1997 tarihine kadar yine kolluk görevlilerinin fiziksel şiddetine uğramıştır. Daha sonra yargılamasının yapıldığı (kapatılan) Erzurum Devlet Güvenlik Mahkemesi önünde yine kolluktaki ifadelerini işkenceyle verdiğini iddia etmiştir.

iv. Bu süreçlerde hakkında alınmış herhangi bir gözaltına giriş ya da çıkış sağlık raporu mevcut değildir.

v. Aynı dönemde birlikte yargılandığı M.E.Y., Ç.H., M.H., H.H. ve C.G. de yargılama esnasında emniyette işkence gördüklerini beyan etmiş; M.E.Y. müdafii o dönem bu işkence iddiaları hakkında suç duyurusunda bulunmuştur [Başvurucu, bu suç duyurusuna ilişkin bir soruşturma numarası, tarih bilgisi ya da akıbetine ilişkin herhangi bir bilgi vermemiştir.].

vi. 1992 ve 1997 yıllarında yaşadığını ileri sürdüğü bu işkenceleri hâlâ unutmamış, bunun bedenen ve psikolojik izlerini taşımaya devam etmiş; ifade, sorgu ve savunmalarını dile getirdiği soruşturma ve kovuşturma mercileri hareketsiz kalmıştır. Kendisine fiziksel şiddet uygulayan tüm polis memurlarından şikâyetçidir.

3. Şikâyet dilekçeleri üzerine soruşturma başlatan İstanbul ve Giresun Cumhuriyet Başsavcılıklarınca kolluğa yazılan müzekkerelerle başvurucunun iddialarına ilişkin tüm bilgi ve belgelerin gönderilmesi istenmiştir.

4. Giresun İl Emniyet Müdürlüğü tarafından Giresun Cumhuriyet Başsavcılığına yazılan 20/9/2021 tarihli cevabi yazı ve eklerinden anlaşılanlar şöyledir:

i. Başvurucunun isminin cevabi yazı ekinde bulunan belgelerde kronolojik olarak ilk defa Giresun İl Emniyet Müdürlüğü tarafından Bulancak Cumhuriyet Başsavcılığına hitaben yazılan, "TKP/ML-Tikko operasyonu" konulu 5/5/1992 tarihli yazıda "2/5/1992 günü Müdürlüğümüzce başlatılan TKP/ML-Tikko isimli illegal örgüte yönelik operasyonlarda yakalanarak gözaltına alınan"lar olarak ifade edilen ve suç dosyaları ile birlikte sevk edilen sekiz kişilik listede geçtiği görülmüştür.

ii. Giresun Emniyet Müdürlüğü tarafından Giresun Devlet Hastanesine hitaben yazılan ve başvurucunun muayenesi yapılarak darp ve şiddet emarelerinin bulunup bulunmadığına dair rapor düzenlenmesi talebini içeren 15/5/1992 tarihli yazının altına el yazısı ile "15/5/92, 479, Saat:14.00, adı geçen şahsın yapılan muayenesinde darp ve cebir izine rastlanmamıştır. ...[okunamadı] kanaat raporudur." notunun düşülerek imza edildiği ancak imza sahibinin kimliğine ilişkin bir yazı ya da kaşe bulunmadığı görülmüştür.

iii. Üç kolluk görevlisi tarafından düzenlenen ve yakalanan üç şahsın da imzasını taşıyan 5/2/1997 tarihli Yakalama Tutanağı'nda; il içinde yaşanan soygun, gasp, pankart asma gibi eylemler üzerine başlatılan çalışma sonucu yasa dışı TKP/ML-B örgütüne mensup şahısların İstanbul Şişli Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan bir otobüs durağında buluşacaklarının öğrenilmesi üzerine yapılan operasyonda durakta bulunan üç şahsın yakalandığı, şahıslardan birinin fiilî mukavemette bulunması üzerine etkisiz hâle getirildiği, bu şahıslardan birinin üzerinden A.K.ya ait kimlik çıktığı ifade edilmiştir. Ekli belgelerden 13/2/1997 tarihli Teslim ve Tesellüm Tutanağı'ndan 5/2/1997 tarihli Yakalama Tutanağı'nda yer verilen A.K.ya ait kimliğin sahte olduğu ve bu kimliği taşıyan kişinin başvurucu olduğu ifade edilerek Giresun'daki eylem ve faaliyetleri nedeniyle Giresun'a gönderildiği anlaşılmıştır.

iv. Başvurucu hakkında 10/2/1997 tarihinde Haseki Hastanesinde düzenlenen geçici adli rapora "Adli rapor nedeniyle getirilen hastanın şuuru açık, koopere, fizik muayenesinde herhangi bir lezyon tespit edilmedi." notu düşülmüştür.

v. Başvurucu hakkında 13/2/1997 tarihinde Haseki Hastanesinde düzenlenen geçici adli raporda "Yapılan muayenede genel fizik muayene bulguları normaldir. Herhangi bir darp cebir izi gözlemlenmemektedir." notu yer almaktadır.

vi. Başvurucu hakkında Giresun İl Emniyet Müdürlüğü tarafından yazılan 19/2/1997 tarihli doktor raporu düzenlenmesi istemini içeren yazı üzerine düzenlenmiş olan aynı tarihli "Adli Rapor Formu" başlıklı belgede "Yukarıda adı geçen şahsın yapılan muayenesinde darp ve cebir izine rastlanmamıştır." notunun düşülmüş olduğu ve belgenin düzenleyen doktorun imza ve kaşesini taşıdığı görülmüştür.

5. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturmada 15/10/2020 tarihinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiştir. Başsavcılık; olayda soyut iddialar dışında atılı suçun işlendiğine dair delil ve emare bulunmadığını, dilekçeye konu olayların ciddi bulgu ve belgelere dayanmadığını, işkence suçu bakımından suçun siyasal, felsefi, ırki veya dinî saiklerle, toplumun bir kesimine karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlendiği yönünde bir bulgunun dosya kapsamında yer almadığını, iddia edilen eylemlerin görevi kötüye kullanma veya zor kullanma yetkisinde sınırın aşılması olarak değerlendirilmesi hâlinde ise zamanaşımı süresinin dolduğunu kararına gerekçe olarak göstermiştir. Başvurucunun anılan karara yaptığı itirazı Sulh Ceza Hâkimliğince 18/2/2021 tarihinde kesin olarak reddedilmiştir.

6. Giresun Cumhuriyet Başsavcılığı yürüttüğü soruşturmada ise 27/4/2022 tarihinde kovuşturmaya yer olmadığı kararı vermiş; karar gerekçesinde başvurucunun iddialarının soyut nitelikte olduğunu ifade etmiştir. Başvurucunun bu karara karşı yaptığı itiraz yetkili sulh ceza hâkimliğince 24/5/2022 tarihinde kesin olarak reddedilmiştir.

7. Başvurucu, nihai kararları öğrenmesinden sonra süresinde bireysel başvurularda bulunmuştur.

8. Başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

9. Başvurucunun Giresun'da gerçekleştiğini ileri sürdüğü olaylar nedeniyle kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddiasını içeren 2022/67791 numaralı başvuru dosyasının aralarında kişi ve konu yönünden irtibat bulunması nedeniyle 2021/23779 numaralı başvuru dosyasıyla birleştirilmesine, incelemenin bu dosya üzerinden yapılmasına karar verilmesi gerekir.

10. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucunun adli yardım talebinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

11. Başvurucu; 1992 ve 1997 yıllarında gerçekleşen iki farklı olayda yakalanma anında ve gözaltında tutulduğu dönemde fiziksel şiddete uğradığını, bu nedenle yaptığı şikâyetler üzerine başlatılan soruşturmaların etkili şekilde yürütülmediğini ifade ederek kötü muamele yasağının ve etkili başvuru hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Adalet Bakanlığı görüşünde, konuya ilişkin insan hakları yargısı içtihadı sunularak başvurucunun gözaltına alınmasından uzun bir süre sonra kötü muamele iddiasında bulunduğu, adli makamların tespitinden ve ulaştığı sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmadığı bildirilmiştir. Başvurucu, karşı beyan dilekçesinde başvuru formundaki iddialarını yinelemiştir.

12. Başvuru, Anayasa’nın 17. maddesinin üçüncü fıkrasında güvence altına alınan kötü muamele yasağı kapsamında incelenmiştir.

13. İspat külfetinin devlete geçtiği durumların söz konusu olmadığı hâllerde kötü muameleye uğramaları nedeniyle mağdur olduklarını ileri süren kişiler, kötü muamele yasağı kapsamına giren ağırlıkta bir muamele görmüş olabileceklerini gösteren emare ve delilleri -haklı bir gerekçeleri olmadığı sürece- zamanında yetkili makamlara sunma konusunda özenli davranmakla yükümlüdür. Olgulara dayanmayan yetersiz açıklamalar, iddiaların deliller ile desteklenmemesi hatta kimi zaman delillerin uyumsuzluğu veya kötü muamelenin yapıldığı yer, zaman ve diğer konulardaki çelişkili ifadeler gibi hususlar kötü muamelenin gerçekliğini şüpheye düşürür. Bu durumda iddianın savunabilir olduğundan, dolayısıyla bu iddialara ilişkin derhâl resmî bir soruşturma başlatılması gerekliliğinden söz edilemez. Kaldı ki iddialarını güçlü bir dayanakla birlikte yetkili merciler nezdinde dile getirmemeleri hâlinde mağdur olduğunu ileri süren kişilerin etkili bir soruşturma yürütülmesine ilişkin meşru (haklı) bir beklentiye girebileceklerinin söylenebilmesi mümkün değildir (Beyza Metin, B. No: 2014/19426, 12/12/2018, § § 45-47).

14. Somut olayda başvurucunun kötü muamele iddialarını özen yükümlülüğü ile bağdaşmayacak şekilde, olayların yaşandığını ileri sürdüğü tarihlerin üzerinden oldukça uzun bir süre (ilk olay bakımından 27 yıl 9 ay 11 gün ve ikinci olay bakımından ise 23 yıl 1 ay 11 gün) geçtikten sonra ileri sürdüğü, ayrıca unutamadığını, fizyolojik ve psikolojik olarak izlerini taşıdığını iddia ettiği bu olaylara ilişkin olarak kamu makamlarına başvurmasına engel olan bir sebep göstermediği, soruşturma dosyalarına yansıyan muayene raporlarında da herhangi bir darp ve cebir izine rastlanmadığının belirtildiği, başvurucunun ileri sürdüğü fiziksel şiddete ilişkin soruşturma makamlarına başkaca da bir rapor ya da belge sunmadığı görüldüğünden başvurucunun kötü muameleye maruz kaldığına ilişkin savunulabilir bir iddia ortaya koyamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

15. Açıklanan gerekçelerle başvurunun açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvuruların BİRLEŞTİRİLMESİNE,

B. Adli yardım talebinin KABULÜNE,

C. Kötü muamele yasağının ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

D. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyetine neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 12/3/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.