I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, boşanma davasının uzun sürmesi nedeniyle evlenme hakkı ile makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

2. Başvurucu tarafından 15/12/2011 tarihinde boşanma ve ferîlerine ilişkin dava açılmıştır. Bu davada yetkisizlik kararı verilmiştir. Bu karar akabinde davaya bakan mahkemede karşı boşanma davası da birlikte görülmüştür. Yapılan yargılamada deliller toplanmış olup 29/3/2016 tarihinde tarafların boşanmalarına, velayetlerin başvurucuya verilmesine, başvurucu lehine tazminat ve nafakaya hükmedilmiştir.

3. Anılan karara karşı temyiz kanun yoluna başvurulmuştur. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi tarafından 18/9/2018 tarihinde kısmen bozma kararı verilmiştir. Tarafların karar düzeltme yoluna başvurmamaları üzerine ilk derece mahkemesi tarafından hükmün boşanma yönünden 6/12/2018 tarihinde kesinleştiğine dair kesinleşme şerhi düzenlenmiştir. Kesinleşme şerhi 28/12/2018 tarihinde sisteme kaydedilmiştir. Boşanmanın kesinleştiği tarih başvurucunun nüfus kaydına 2019 yılında işlenmiştir.

4. Yargılamaya devam eden mahkemece 30/5/2019 tarihinde verilen kararda tarafların boşanmalarına, velayete ve iştirak nafakasına ilişkin kararlar kesinleştiğinden bu hususta yeniden karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiştir. Bunun yanında başvurucu lehine tedbir/yoksulluk nafakası ile maddi ve manevi tazminat yönünden yeniden hüküm kurulmuştur. Taraflarca kararın temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 2/11/2021 tarihli kararıyla hükmün onanmasına karar verilmiştir. Taraflar karar düzeltme kanun yoluna başvurmamıştır.

5. Başvurucu, Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin karar düzeltme yolu açık olarak verdiği kararını 12/11/2021 tarihinde öğrendikten sonra 13/12/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

6. Başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

A. Boşanma Davasının Uzun Sürmesi Nedeniyle Evlenme Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

7. Başvurucu, boşanma davasının uzun sürmesi nedeniyle evlenme hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

8. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; özel hayata saygı hakkının ihlal edilip edilmediği konusunda Anayasa Mahkemesi tarafından yapılacak incelemede Anayasa ve mevzuat hükümleri doğrultusunda somut olayın kendine özgü koşullarının gözönüne alınması gerektiği ifade edilmiştir. Başvurucu, Bakanlık görüşüne karşı beyanında önceki ihlal iddialarını tekrar etmiştir.

9. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 47. maddesinin (5) numaralı fıkrası ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 64. maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca başvuru yollarının tüketildiği, başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde bireysel başvuru yapılması gerekir.

10. Nitekim ilgili usul kuralları uyarınca sürenin münhasıran tebliğden itibaren işlemeye başlayacağının kabul edildiği uygulamaların aksine bireysel başvuru yoluna özgü olarak başvuru süresi, ihlalin öğrenilmesi esasına bağlanmıştır (benzer yöndeki kararlar için bkz. Mehmet Özcan [1. B.], B. No: 2019/6266, 15/1/2020, § 27; Hüseyin Aşkan [2. B.], B. No: 2017/15649, 21/7/2020, § 30; Ümran Özkan [GK], B. No: 2019/13338, 8/3/2023, § 43). Diğer yandan somut olayın koşullarında başvurucunun nihai karardan daha erken bir tarihte haberdar olması gerektiğinin değerlendirilmesi durumunda Anayasa Mahkemesi, başvuru süresinin başlangıcı için bu tarihi de esas alabilir (Ögeday Akın [1. B.], B. No: 2014/2345, 10/6/2015, § 38; Hüseyin Aşkan, § 24).

11. Somut olayda, karşılıklı açılan boşanma davalarında verilen boşanma kararının 6/12/2018 tarihinde kesinleştiği görülmüştür. Buna ilişkin kesinleşme şerhinin 28/12/2018 tarihinde sisteme eklendiği anlaşılmıştır. Bozma kararı sonrasında yapılan yargılamada yüze tefhim edilen 30/5/2019 tarihinde verilen kararda da tarafların boşanmalarına ilişkin karar kesinleştiğinden bu hususta yeniden karar verilmesine yer olmadığına dair karar verildiği tespit edilmiştir. Ayrıca başvurucunun nüfus kaydına boşanmanın kesinleştiği tarihin 2019 yılında tescil edildiğine işaret etmek gerekir.

12. Bu durumda başvurucunun bireysel başvuruda bulunmadan önce dava ve başvurularını takip etmek için gerekli özeni gösterme yükümlülüğü bulunduğunu vurgulamak gerekir. Bu yükümlülük kapsamında yapılan yargılamanın nasıl sonlanacağı konusunda gerekli özeni gösterme sorumluluğu başvurucuya aittir (benzer yönde değerlendirmeler için bkz. A.C. ve diğerleri [GK], B. No: 2013/1827, 25/2/2016).

13. Somut başvuruda boşanma hükmü 6/12/2018 tarihinde kesinleşmesine rağmen başvurucunun boşanma davasının uzun sürmesi nedeniyle evlenme hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkin olarak 13/12/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunduğu tespit edilmiştir.

14. Böylelikle başvurucunun boşanma hükmünün kesinleşmesiyle evlenme hakkını kullanabilir hâle geldiği sabit olmakla birlikte yargılamanın boşanmanın ferîlerine ilişkin sürmesinin bireysel başvuru sürecine bir etkisinin olmadığı kabul edilmiştir. Bu durumda başvurucunun davanın uzun sürmesi nedeniyle evlenme hakkının ihlal edildiğine dair iddialarını içeren bireysel başvurusunu, özen yükümlülüğü bağlamında en geç boşanma hükmünün kesinleştiği 6/12/2018 tarihinden itibaren otuz gün içinde yapması gerektiği söylenebilir. Ancak başvurucunun bireysel başvuruyu 13/12/2021 tarihinde başvuru süresinin üzerinden uzun zaman geçtikten sonra yaptığı, sürenin geçirilmesine ilişkin herhangi bir açıklama/mazeret sunmadığı anlaşılmıştır.

15. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

16. Başvurucu, yargılamanın çok uzun sürmesi nedeniyle ayrıca makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir.

17. Başvurucunun bu ihlal iddiasını boşanmanın ferîlerine ilişkin yargılamanın sona ermesi üzerine ileri sürdüğü görülmüştür. Bu nedenle başvurucunun Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin kararını 12/11/2021 tarihinde öğrendikten sonra otuz günlük başvuru süresi içinde 13/12/2021 tarihinde bireysel başvuruda bulunduğu anlaşıldığından bu ihlal iddiasına ilişkin başvurusunun süresinde olduğu değerlendirilmiştir.

18. 9/1/2013 tarihli ve 6384 sayılı Tazminat Komisyonunun Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Kanun'da değişiklik yapan 2/3/2024 tarihli ve 7499 sayılı Kanun uyarınca üç ay içinde yapılacak müracaat üzerine makul süre şikâyetlerinin Tazminat Komisyonu tarafından inceleneceği düzenlenmiştir. Nitekim Anayasa Mahkemesi Ahmet Kartalkuş kararında ilk bakışta ulaşılabilir olan ve ihlal iddialarıyla ilgili başarı şansı sunma ve yeterli giderim sağlama kapasitesi olduğu görülen Tazminat Komisyonuna başvuru yolu tüketilmeden yapılan başvurunun incelenmesinin bireysel başvurunun ikincil niteliği ile bağdaşmayacağı sonucuna ulaşmıştır (Ahmet Kartalkuş [2. B.], B. No: 2019/39635, 19/3/2024). Somut başvuruda da, anılan kararda açıklanan ilkelerden ve ulaşılan sonuçtan ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.

19. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Evlenme hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın süre aşımı nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 13/5/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.