I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, yükseköğretim öğrencisi olan başvurucuların çeşitli nedenlerle haklarında disiplin cezası verilmesinin eğitim hakkını ihlal ettiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucular, başvuruya konu olayların yaşandığı tarihte yükseköğretim kurumlarında lisans veya yüksek lisans öğrencisi olarak öğrenim görmektedirler.

3. Başvurucular hakkında çeşitli eylemlerinden dolayı disiplin soruşturmaları başlatılmıştır. Yapılan soruşturmalarda, başvurucuların eylemleri 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 54. maddesi ile 65. maddesinin (a) fıkrasının (9) numaralı bendine dayanılarak hazırlanan 18/8/2012 tarihli ve 28388 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği'nin disiplin suç ve cezalarına ilişkin maddeleri kapsamında değerlendirilmiştir. Nihayetinde başvuruculardan Hasan Tuğrul Göller'in yükseköğretim kurumundan bir ay süreyle uzaklaştırma, diğer başvurucuların ise yükseköğretim kurumundan çıkarma disiplin cezası ile cezalandırılmalarına karar verilmiştir.

4. Başvurucular, anılan disiplin cezalarının iptali istemiyle İdare Mahkemelerine başvurmuştur. Yargılama neticesinde Mahkemelerce davaların reddine ilişkin verilen kararlar istinaf veya temyiz incelemelerinden geçerek kesinleşmiştir.

5. Başvurucular, nihai kararlara karşı süresi içinde bireysel başvuru yapmıştır.

6. Başvuruların kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

7. Aralarında konu bakımından hukuki irtibat bulunması nedeniyle 2022/49225, 2023/3666, 2023/2110 ve 2023/78016 numaralı başvuruların 2022/49101 numaralı başvuru ile birleştirilmesine karar verilmesi gerekir.

8. Adli yardım talebinde bulunan başvurucuların taleplerinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

9. Başvurucular; disiplin cezası şeklinde uğradıkları müdahaleler nedeniyle eğitim hakkı ve adil yargılanma hakkı ile suç ve cezaların kanuniliği ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir. Adalet Bakanlığı (Bakanlık) görüşünde; başvuru konusu olaylarda uygulanan yönetmelik hükümlerinin dayanağı kanun maddesinin Anayasa Mahkemesi kararı ile iptaledildiği ancak bu kararın Resmî Gazete'de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verildiği belirtilerek başvurular hakkında yapılacak değerlendirmede ilgili sürenin dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır. Başvuruculardan Emre Altuntaş ve Necibullah Gül, Bakanlık görüşüne karşı beyanlarında başvuru formlarında yer alan iddialarını yinelemiştir.

10. Başvurucuların iddiaları, Anayasa’nın 42. maddesinde güvence altına alınan eğitim hakkı kapsamında incelenmiştir.

11. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan eğitim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

12. Anayasa Mahkemesi, eğitim hakkı ile ilgili genel ilkelere çok sayıda kararında yer vermiştir (bkz. Şehmus Altuğrul [1. B.], B. No: 2017/38317, 13/1/2021, §§ 49-56; Ahmet Batur [2. B.], B. No: 2018/20182, 14/9/2021, §§ 33-38; İlknur Uyan [2. B.], B. No: 2019/14617, 14/4/2022, §§ 26, 30; Özcan Bayrak [1. B.], B. No: 2019/14060, 3/11/2022, §§ 45-48; Umut Deniz Yorulmaz [1. B.], B. No: 2019/19019, 20/12/2022, §§ 32-36).

13. Somut olaya benzer nitelikte olan Kemal Alican Yeğen ve diğerleri ([2. B.], B. No: 2018/10488, 29/3/2023) kararında ise Anayasa Mahkemesi, yükseköğretim öğrencisi olan başvurucular hakkında çeşitli nedenlerle verilen disiplin cezalarının eğitim haklarına müdahale oluşturduğuna karar vermiştir. Bahsi geçen kararda, söz konusu disiplin cezalarının dayanağı olan yönetmelik hükümlerinin düzenlenmesine izin veren kuralın -2547 sayılı Kanun'un 54. maddesinin (a) bendi ile 65. maddesinin ilgili kısmı - Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasıyla iptaline karar verilmesi itirazının daha önceden Mahkemece incelendiği ve ilgili kuralların iptaline karar verildiği belirtilmiştir. Anayasa Mahkemesi ilgili kanun maddelerinin, yükseköğretim öğrencileri bakımından disiplin suçu teşkil eden eylemler ile bu eylemlere uygulanabilecek disiplin cezaları arasında herhangi bir ilişkilendirme kurmadığı, bu bağlamda muhatapları açısından belirlilik ve öngörülebilirlik sağlanmadığı, dolayısıyla yeterli hukuki güvence oluşturmadığı, ayrıca belirlilik ve öngörülebilirliğin sağlanamadığı bir alanda idareye öğrencilerin disiplin ile ilgili işlerini yönetmelikle düzenleme yetkisinin verilmesinin de mümkün olamayacağı gerekçeleriyle bahse konu kuralların iptaline karar vermiştir. Sonuç olarak Kemal Alican Yeğen ve diğerleri kararında, başvuruya konu disiplin cezalarının yönetmelikle düzenlemesine izin veren dayanak kanun maddesinin Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edildiği gerekçesiyle kanunilik yönünden ihlal kararı verilmiştir. (farklı bağlamlarda benzer değerlendirmelerin yer aldığı kararlar için bkz. İsmail Karaca [1. B.], B. No: 2017/26460, 21/4/2021, §§ 60-67; Nigar Hürel ve diğerleri [1. B.], B. No: 2017/16800, 22/11/2022, §§ 17-25; Kemal Alican Yeğen ve diğerleri, §17). Başvuru konusu olaylar yönünden de bahsi geçen karardan ayrılmayı gerektirecek herhangi bir durum bulunmamaktadır.

14. Bu itibarla, başvurucuların eğitim hakkına yapılan müdahalenin kanunilik şartını taşımaması nedeniyle Anayasa'nın 42. maddesinde güvence altına alınan eğitim hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

III. GİDERİM

15. Başvurucular, ihlalin tespiti ve yeniden yargılamaya hükmedilmesi talebinde bulunmuştur. Başvuruculardan bir kısmının ayrıca manevi tazminat talebi de bulunmaktadır.

16. Başvuruda tespit edilen eğitim hakkı ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda kararın gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alkaya ve diğerleri (2) [1. B.], B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60, 66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949, 21/1/2021, §§ 93-100).

17. Eski hâle getirme kuralı çerçevesinde ihlalin sonuçlarının bütünüyle ortadan kaldırılabilmesi için talepte bulunan başvuruculara manevi zararları karşılığında net 34.000 TL manevi tazminatın ekli tabloda belirtildiği şekilde ödenmesine karar verilmesi gerekir.

IV. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvuruların BİRLEŞTİRİLMESİNE,

B Talepte bulunan başvurucuların adli yardım taleplerinin KABULÜNE,

C. Eğitim hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

D. Anayasa’nın 42. maddesinde güvence altına alınan eğitim hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,

E. Kararın bir örneğinin eğitim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak amacıyla ekli tablonun (E) sütununda yer alan yargı mercilerine GÖNDERİLMESİNE,

F. Manevi tazminatların ekli tablonun (H) sütununda belirtilen şekilde ilgili başvuruculara ÖDENMESİNE,

G. Vekâlet ücretinin ekli tablonun (G) sütununda ve harçların ise ekli tablonun (F) sütununda belirtildiği şekilde başvuruculara ÖDENMESİNE,

H. Ödemelerin kararın tebliğini takiben başvurucuların Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına, ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten ödeme tarihine kadar geçen süre için yasal FAİZ UYGULANMASINA,

İ. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 25/3/2025 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.